| - hâhala, st. f.
- hâhan, red. v.
- ana-hâhan, red. v.
- bi-hâhan, red. v.
- furi-hâhan, red. v.
- gi-hâhan, red. v.
- ir-hâhan, red. v.
- untar-hâhan, red. v.
- zuo-hâhan, red. v.
- hahhul, st. m.
- hahil
- hâhil, st. m.
- -hâhil
- hâhilanka
- hahir
- hahla
- hahpuch
- hâho, sw. m.
- hahorn
- hahs(e)na, st. f.
- bi-hahsentlîhho, adv.
- hahsinen, sw. v.
- int-hahsinen, sw. v.
- untar-hahsinen, sw. v.
- hahsinôn, sw. v.
- ir-hahsinôn, sw. v.
- haht
- haht-
- hahtnôdi, andfrk. st. n.
- -hâhunga
- haic
- haich
- haiche
- haidecch
- haideih
- haidrse
- haie
- hail
- hailb
- hailhopfe
- hailpoum
- halpawm
- hain
- hainmte
- hainwrc
- haipf
- hairinc
- hairra
- hairræ
- haisip
- haitaub
- haitb
- haitube
- -hâke
- hacka1, sw. f.
- hacka2, sw. f.
- -hackâri
- hacko, sw. m.
- hâcko
- hako, as. sw. m.
- hâko
- hal
- hala, st. f.
- hala, ae. sw. m.
- haladi
- halaftra
- halagi
- halandsplut
- halap
- hal(a)salz, st. n.
- halb, st. m.
- halb, adj. num.
- halb, praep.
- halb, st. f.
- halba, st. sw. f.
- -halbri
- halbbrunnan, part.
- halbe
- hlbe
- halbezzan, part.
- halbfisc, st. m.
- halbgiloubîg, adj.
- halbgiskeid, st. n.
- halbgot, st. m.
- halbgruoni, adj.
- halbgurtil, st. m.
- halbgurtila, st. f.?
- halbhôrit, part.
- halbhunt, st. m.
- halbîsan, st. n.
- halbkliuuua, st. f.
- halblibîg, adj.
- halblîh, adj.
- halbman, st. m.
- halbmanlîh, adj.
- halbo, adv.
- halbo
- -halbo
- halbôn
- bi-halbôn, sw. v.
- umbi-halbôn, sw. v.
- halbscaftîg, adj.
- halbskilt, st. m.
- halbscritan, part.
- halbtior, st. n.
- halbtioro, sw. m.
- halbtôt, adj.
- halbûn
- -halbunga
- ir-halbûnlîhhên, adv.
- ir-halbûnlîhho, adv.
- ir-halbûnlîhhon, adv.
- ir-halbûnlîhhun, adv.
- halces
- hald, adj.
- halda, sw. st. f.
- -halda
- haldên, sw. v.
- ana-haldên, sw. v.
- in-haldên, sw. v.
- nidar-haldên, sw. v.
- -haldi
- -haldî
- -haldîg
- haldirstnt
- haldôn, sw. v.
- halebirie
- haleftron
- haleg-
- halên, sw. v.
- holên, sw. v.
- ir-halênto, adv.
- halepe
- half
- halfdiorîg, as. adj.
- halfhis
- halfnot
- halftan
- halftanôd, st. m. o. n.
- halftanôdi, st. n.?
- halftanskeid, st. m.
- halftanteil, st. n.
- halfter
- halfthruin
- halftnot
- halftra, st. sw. f.
- halgelgans
- halht
- halhûs, st. n.
- hâli, adj.
- hâlî, st. f.
- halibe
- halifa
- hâlîgo, adv.
- hâlingûn, adv.
- halla, st. f.
- -hal(l)a
- hallingas
- halloc
- halm1, st. m.
- halm2, st. m.
- helmo, sw. m.?
- halmackus, st. f.
- halmax
- halmaxis
- hlme
- -halmo1
- -halmo2
- halmuuurf, st. m.
- haloftra
- halog-
- halôn, sw. v.
- holôn, sw. v.
- avur-gi-halôn, sw. v.
- gi-halôn, sw. v.
- gi-holôn, sw. v.
- ir-halôn, sw. v.
- ir-holôn, sw. v.
- ût-gi-halon, as. sw. v.
- uuidar-halôn, sw. v.
- uuidar-holôn, sw. v.
- zuo-halôn, sw. v.
- zuo-holôn, sw. v.
- zuo-gi-halôn, sw. v.
- zuo-gi-holôn, sw. v.
- halptonot
- halpuuili
- hals, st. m.
- -hals, adj.
- halsâdra, st. sw. f.
- halsalz
- halsannum
- halsâri, st. m.
- halsbant, st. n.
- halsbein, st. n.
- halsberg, st. m.
- halsberga, st. f.
- halsboug, st. m.
- halsbc
- halschilt
| | hâhala st. f., mhd. hâhel, nhd. hahl, hähl; mnl. hael f. n. — Graff IV,772. Nur Glossenbelege, stets Nom. Sing. hahala: Gl 3,271,21 (SH b). 4,50,6 (Sal. a 1, 4 Hss.). 69,44 (ebda., 2 Hss.); hahel-: -a 3,158,36 (SH A); -la 630,35 (cgm 5248, 9. Jh.); -e 158,36 (SH A). 677,44; hahila: 193,48 (SH B). 271,21 (SH b); hahla: 1,801,30 (clm 14747, 10. Jh.); hal-: -a 3,635,48. 650,34. 4,50,7 (Sal. a 1, 3 Hss.). 69,44 (ebda., 8 Hss.). 138,37 (Sal. c); -e 3,193,48 (SH B). 633,45. Verschrieben: habila: Gl 3,158,37 (SH A; Hbr. II,562,47 liest hahila). 271,22 (SH b). Vorrichtung zum Aufhängen des Kessels über dem Feuer, Kesselhaken: hahela cremacula (Hss. cramacula, auch gramacula, cramula, cramacha, gramagla, grammala) Gl 3,158,36. 193,48. 271,21. 630,35. 635,48. 650,34. 677,44. 4,50,6. 69,44. 138,37. Fraglich ist: peinperga hahla [(Goliath)] ocreas [aereas habebat in cruribus, 1. Reg. 17,6] Gl 1,801,30 (nur peinperga ist Übers. von ocrea, dagegen vermutet Steinm., daß hahla zu einem anderen lat. Wort, das ausgefallen sei, gehört). Vgl. Heyne, Hausalt. 2,288. Vgl. hâhal.
hâhan red. v., mhd. Lexer hâhen, nhd. DWB hängen; as. hâhan, mnd. mnl. hangen; afries. huā; ae. hón; an. hanga; got. hāhan. — Graff IV,764. Praes.: hah-: 1. sg. -u T 198,4; 2. pl. -et F 18,18. T 141,29; 1. sg. conj. -e O 4,24,18; 3. sg. conj. -e T 199,9. 10. O 4,23,27; 3. pl. conj. -en Gl 2,634,70; 2. sg. imp. -] 1,338,27 (clm 19410, 9. Jh.). T 197,4 (2). 198,3; 2. pl. imp. -et 197,5; -int Npgl 21,14; inf. -an O 3,13,5; ha: 2. sg. imp. Npgl 17,48 (-â). 21,14 (2). 34,21 (2, -â). 46,1 (2, -â); hae: dass. 7,15 (2, -â-). 56,5 (-â-). 57,7. Praet.: hiench: 1. sg. Gl 2,651,43; hiengin: 3. pl. conj. T 200,4; hiegen: 1. pl. Npw 136,2 (z. n-Ausfall vgl. fâhan Ahd. Wb. 3,486). Part. Praet.: gi-hangen: Npw 142,3; nom. sg. m. -]ir Symb. 5. Verstümmelt: ..nne: inf. dat. sg. F 13,11 (Ausg. hahanne). hängen, aufhängen: a) etw. an etw. (auf)hängen: hahen [(Ausonii) tibi (dem Bacchus) ... oscilla ex alta] suspendunt [mollia pinu, Verg., G. II,389] Gl 2,634,70. hiench [aere cavo clipeum ... postibus adversis] figo [Verg., A. III,287] 651,43; m. Akk.: hah siu [quod] appendes (Hs. app. ea) [ante quatuor columnas de lignis setim, Ex. 26,32] 1,338,27; m. Akk. u. ûfan + Akk.: vfen dia feliuuen ... hiegen uuir unsere organa in salicibus ... suspendimus organa nostra Npw 136,2 (Np henken); b) jmdn. an etw. (auf)hängen, ans Kreuz: kreuzigen: fon then (sc. den Propheten, Weisen, Schriftgelehrten) slahet ir inti hahet inti fon then fillet ex illis occidetis et crucifigetis et ex eis flagellabitis T 141,29; in krûzi, an thaz krûzi, in krûze hâhan, m. Akk.: dero slahet ir sume sume hahet in cruci enti sume dero fillet crucifigetis (vgl. o. T 141, 29) F 18,18. ther wizod lerit thare, in cruce (-zi P) man then hahe (sc. wer sich als Gottes Sohn ausgibt) [Bd. 4, Sp. 606] O 4,23,27. einer uuart des richis pistozen, der ander uuard an daz cruci gihangen Npw 142,3 (Np in cruce damnatus); — bezogen auf Christus: nim thesan, hah, hah! tolle hunc, crucifige, crucifige! T 197,4; m. Akk.: intfahet inan iu inti hahet inan accipite eum vos et crucifigite 5, ähnl. 198,3. Npgl 21,14. tho quad in Pilatus: iuuueran cuning hahu? dixit eis Pilatus: regem vestrum crucifigam? T 198,4, ähnl. z. gl. Stelle O 4,24,18. quadun alle: hahe man inan! dicunt omnes: crucifigatur! T 199,9. 10. leittun inan thaz sien hiengin duxerunt eum ut crucifigerent 200,4. crucifige crucifige eum (hae in hae in) Npgl 7,15. 17,48. 21,14. 34,21. 46,1. crvcifige crvcifige (hae in . an daz chriuze stecch in) 56,5. crucifige crucifige (hae in negele in an chriuze) 57,7; (in,) ûfan krûzi, an thaz krûzi hâhan, m. Akk.: ‘mih scal man’, quad (sc. Jesus), ‘gifahan, ufan kruzi hahan’ O 3,13,5. gihangenir an daz chruzi irstarp unde bigraben uuart crucifixus mortuus et sepultus Npw Symb. 5 (Np an crucem gestafter); konjiz. ist: .. in cruci zahahanne tradent eum gentibus ad ... crucifigendum F 13,11. Abl. hengen, henken, hangên, hangon as.; hâhala, hâhal; -hâhunga, -hang, -hangag.
ana-hâhan red. v., mhd. anehâhen, nhd. DWB anhängen; mnd. anhangen, mnl. aenhangen. — Graff IV,765 s. v. anahangan. Part. Praet.: ana ... hangan: T 94,4. etw. an etw. hängen, m. Akk. u. in + Akk.: ther dar bisuuichit einan fon thesen luzilon ..., biderbi ist imo daz ana si hangan quirnstein in sinan hals qui autem scandalizaverit unum de pussillis istis ..., expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo eius.
bi-hâhan red. v., mhd. Lexer behâhen, nhd. behängen; as. bihâhan, mnd. mnl. behangen; ae. behón. — Graff IV,765 f. Part. Praet.: pi-hangan: Gl 2,221,47 (clm 18550,1, 9. Jh.). jmdn. mit etw. (ringsum) behängen: [hinc Moysi praecibitur ut tabernaculum sacerdos ingrediens, tintinnabulis] ambiatur [Greg., Cura 2,4 p. 17].
furi-hâhan red. v. Part. Praet.: uuri-hangenemo: dat. sg. (m. n.?) Gl 2,404,31 (Wien 247, 11. Jh.); -hangs: dass.? (von Steinm. als -hanganemo aufgelöst) 4,156,27 (Sal. c). etw. vor etw. hängen: uurihangenemo (etwa tuohhe?) [infelix, quae ...] presso [faciem velarit amictu, Prud., Apoth. 333] Gl 2,404,31, dazu wohl: 4,156,27.
gi-hâhan red. v., nhd. gehängen; ae. gehón. — Graff IV,764 f. Praet.: gi-hiang (PV), -hianch (F): 3. sg. O 4,33,34. etw. an etw. aufhängen, m. Akk. u. thâr: (thaz gotes huses lachan) thaz man zi thiu ju thar gihiang.
ir-hâhan red. v., mhd. Lexer erhâhen, nhd. DWB erhängen; mnl. erhangen. — Graff IV,765. Praes.: ir-hah-: 3. sg. conj. -e O 2,12,67; er-: inf. dat. sg. -anne T 197,8. Praet.: ar-henc: 3. sg. F 24,3. — ir-hiang: 3. sg. O 2,12,63; 3. sg. conj. -]i 5,15,46; ar-hieng-: 3. pl. -un T 225,2; er-: 3. sg. -] 193,3; 3. pl. -un 203,1; verschr.(?): ir-heîngin: 3. pl. conj. Npgl 67,5 (Hs. R = S. XXV,22; Ausg. -hiengin). Part. Praet.: ar-hangan: S 72,101 (Musp.). T 112,1. 213,1. 217,5. 218,4; nom. pl. m. -]e Gl 1,41,19 (R). 243,17 (R δ); ir-: Grdf. O 4,33,13; er-: dass. S 338,9. T 153,2. 199,13. 204,2. 205,1. 211,2; -hangen: dass. S 351,15; ir-: dass. Npgl 83,1; nom. sg. m. -]o 57,7; ir-hanginen: acc. sg. m. Gl 2,538,65. hängen, aufhängen: [Bd. 4, Sp. 607] a) ein Tier, m. Akk.: (so Moyses) thia natarun irhiang, in theru wuasti [vgl. sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto, Joh. 3,14] O 2,12,63; b) jmdn. (auf)hängen, kreuzigen, refl. sich erhängen: α) allgem.: irhanginen [alterum rapaces] fixum [vorant volucres, Prud., H. a. somn. (VI) 64] Gl 2,538,65, im Passiv: tho uuarun erhangan mit imo zuene thioba tunc crucifixerunt cum eo duos latrones T 205,1, ähnl. 211,2; refl.: (Judas) thana fuor, gangenti erhieng sih mit stricu recessit, abiens laqueo se suspendit T 193,3. arhenc sih in striche (z. gl. Stelle d. i. Matth. 27,5) F 24,3; β) bezogen auf Christus, m. Akk.: after thiu sie inan erhiengun postquam autem crucifixerunt eum T 203,1. so limphit, thaz man fahe joh hoho nan irhahe [vgl. ita exaltari oportet filium hominis, Joh. 3,14] O 2,12,67. numquam dominum maiestatis crucifixissent (niemer neirhiengin sie den herren magenchrefte) Npgl 67,5, ferner: T 197,8. 225,2 (beide crucifigere), im Passiv: ther mannes sun uuirdit giselit, thaz her uuerde erhangan filius hominis tradetur, ut crucifigatur T 153,2, ähnl. 112,1. (sunna) sah gifangan joh druhtin ira irhangan [vgl. pendentem videret dominum, Hrab. zu Matth. 27,45] O 4,33,13. vuanda aber crucifixus (der irhangeno) irstuont Npgl 57,7. qui in loco caluicii svspensvs est (der an demo chaffe dero chaliuui irhangen uuart) 83,1, ferner, stets crucifigi: T 199,13. 204,2. 213,1. 217,5. 218,4; — in krûzi, an(a) (thaz) krûzi irhâhan: thaz man nan gifiangi, in kruci nan irhiangi [vgl. cruci erat aptandus, Alc. zu Joh. 21,19] O 5,15,46, im Passiv: (daz frono chruci) dar der heligo Christ ana arhangan uuard S 72,101, ferner: 338,9. 351,15; c) Glossenwort: arhangane suspensi Gl 1,41,19. 243,17.
untar-hâhan red. v. — Graff IV,765 s. v. untarhangan. Part. Praet.: untar-hangana: nom. pl. f.? Gl 2,418,47 (clm 14395, 11. Jh.). etw. an etw. aufhängen, anhängen: untarhangana (sc. liuhta?) [(pendent lumina) quae] suffixa [micant per laquearia, Prud., H. ad inc. luc. (V) 142].
zuo-hâhan red. v., mhd. Lexer zuohangen, nhd. DWB zuhangen, -hängen; mnd. tohangen, mnl. toehangen. — Graff IV,766 s. v. zuogahangan. Part. Praet.: zoa-ca-hangan-: nom. pl. m. -e Gl 1,40,18 (Pa K); zua-ki-: nom. sg. n. -az 272,2/3 (Jb). — zo-ga-hangan-: nom. pl. m. -e Gl 1,40,18 (Ra). 41,18 (R); zua-gi-: nom. sg. n. -az 272,2 (Rd). etw. aufhängen: zoacahangane adpensi Gl 1,40, 18. 41,18. zuagihanganaz [erigitur quasi signum in manu tua, et quasi] appensum [quid, ob recordationem, Ex. 13,16] 272,2.
hahhul st. m., mhd. hachel; as. hakul; ae. hacele f.; an. hǫkull; got. hakuls. — Graff IV,797. hach-ul: nom. sg. (oder acc. sg.?) Gl 2,51,45 (Jc); acc. sg. 1,584,55 (Rb); -ola: acc. pl. 3,654,19; -el: nom. sg. 11; verstümmelt: hach..: dass. ebda. weiter Mantel, Umhang, spez. Mönchskutte, Kukulle: hachel casula Gl 3,654,11 (3 Parallelhss. missahahhul). 19. hachul [nos tamen mediocribus locis sufficere credimus monachis per singulos] cucullam (Hs. coculla) [et tunicam:] cucullam [in hieme villosam, in aestate puram aut vetustam, Reg. S. Ben. 55] 2,51,45; als Vok.-Übers. hierher auch: hachul [(der Fromme u. Weise) figens palum statuet] casulam (‘Hütte’) [ad manus illius (sc. der Weisheit)] Gl 1,584, 55. Komp. missahahhul.
hahil Gl 3,158,37 s. AWB hâhal. [Bd. 4, Sp. 608] |
| hâhan
| | a) etw. an etw. (auf)hängen: hahen [(Ausonii) tibi (dem Bacchus) ... oscilla ex alta] suspendunt [mollia pinu, Verg., G. II,389] Gl 2,634,70. hiench [aere cavo clipeum | | b) jmdn. an etw. (auf)hängen, ans Kreuz: kreuzigen: fon then (sc. den Propheten, Weisen, Schriftgelehrten) slahet ir inti hahet inti fon then fillet ex illis occidetis et crucifigetis et ex eis | | ir-hâhan
| | a) ein Tier, m. Akk.: (so Moyses) thia natarun irhiang, in theru wuasti [vgl. sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto, Joh. 3,14] O 2,12,63; | | b) jmdn. (auf)hängen, kreuzigen, refl. sich erhängen: | | | α) allgem.: irhanginen [alterum rapaces] fixum [vorant volucres, Prud., H. a. somn. (VI) 64] Gl 2,538,65, im Passiv: tho uuarun erhangan mit imo zuene thioba tunc crucifixerunt cum eo duos latrones T 205,1, | | | β) bezogen auf Christus, m. Akk.: after thiu sie inan erhiengun postquam autem crucifixerunt eum T 203,1. so limphit, thaz man fahe joh hoho nan irhahe [vgl. ita exaltari oportet filium hominis, Joh. 3,14] | | c) Glossenwort: arhangane suspensi Gl 1,41,19. 243,17. |
|