| - heften, sw. v.
- ana-heften, sw. v.
- ana-gi-heften, sw. v.
- bi-heften, sw. v.
- furi-heften, sw. v.
- furi-gi-heften, sw. v.
- gi-heften, sw. v.
- hina-heften, sw. v.
- in-bi-heften, sw. v.
- in-gi-heften, sw. v.
- int-heften, sw. v.
- zisamane-heften, sw. v.
- zisamane-gi-heften, sw. v.
- zuo-heften, sw. v.
- zuo-gi-heften, sw. v.
- heftento, adv.
- hefti, st. n.
- hefti
- gi-hefti, st. n.
- bi-heftida, st. f.
- gi-heftida, st. f.
- -heftida
- heftili, st. n.
- hefun
- hefwurz, mhd. st. f.?
- hegathruos, st. f.
- hegithruos, st. f.
- hegathruosa, st. f.
- hegelari
- hegendorn
- hegga, st. f.
- heg(g)en, sw. v.
- umbi-bi-heg(g)en, sw. v.
- untar-heg(g)en, sw. v.
- heggihol, st. n.
- heggimûra, st. f.
- hegher
- hegithruos
- hegithruostal, st. n. m.
- hegihring, as. st. m.
- hegina, st. f.
- hegitûba
- hag(e)tûba
- hegdor
- hegodrise
- he halto
- hehar, st. f. oder m.
- hehara, st. f.
- hehei
- hehel
- hehet
- heheta
- hehhila, st. f.
- hehhit, st. m.
- hehhring
- hehi
- heho
- heht
- hei, st. n.
- gi-hei, st. n.
- hei
- heī
- hei
- heia1, st. f.
- gi-heia, st.
- heia2, st. sw. f.
- hei alt lihi a
- heibrunst, st. f.
- heich
- heichiner
- heid’
- heida, st. sw. f.
- heidahi, st. n.
- gi-heidahi, st. n.
- heidan, adj.
- heidin, adj.
- heidan, st. m.
- heidin, st. m.
- heidangelt, st. n.
- heidingelt, st. n.
- heidangeltâra, st. f.
- heidanî, st. f.
- heidanisc, adj.
- heidinisc, adj.
- heidaniskî, st. f.
- heidiniskî, st. f.
- heidanlîh, adj.
- heidannissi, st. n.
- heidinnissi, st. n.
- heidano, sw. m.
- heidino, sw. m.
- heidanscaft, st. f.
- heidinscaft, st. f.
- heidantuom, st. m.
- heidarneizela
- heidehsse
- heiderheid, andfrk. st. f.
- heid(i)beri, st. n.
- heidisca, sw. f.
- heidistûda, sw. f.
- heidkeil
- heidkil
- heidner
- heidruose
- hiecha
- heien, sw. v.
- gi-heien, sw. v.
- fir-heiên, sw. v.
- ir-heiên, sw. v.
- heifaltra
- heifidsi
- heifti, adj.
- heigaro, sw. m.
- heigdrse
- heigdrvse
- heigdrusz
- heigelscowede
- heigenon
- heigila
- heigituba
- heīgrasont
- heigun
- heih
- heihti
- heikinin
- heil, adj. u. interj.
- heil, st. n.
- heil
- heila
- -heila
- heilacō
- heilag, adj.
- heilîg, adj.
- heilaginî, st. f.
- heilagnessi, st. n.
- heilagnissa, st. f.
- heilagnissi, st. n.
- heilignissi, st. n.
- heilagôn, sw. v.
- heiligôn, sw. v.
- gi-heilagôn, sw. v.
- gi-heiligôn, sw. v.
- heilant, st. m.
- heilantî, st. f.
- heilantlîh
- heilantlîhho
- heilanto, sw. m.
- heilâri, st. m.
- -heilâri
- heilazzen, sw. v.
- heilazzunga, st. f.
- heilbringanti, adj.
- heilbrunno, sw. m.
- heile
- heilen, sw. v.
- gi-heilen, sw. v.
- heilên, sw. v.
- fir-heilên, sw. v.
- heilenen
- heilente
- heilentlîh, adj.
- heilentlîhho, adv.
- heilfuorîg, adj.
- heilfuorlîh, adj.
- heilhaft(i), adj.
- heilhaftî, st. f.
- heilhart
- heilhopfe
- heilhoubit, st. n.
- heilhoubito, sw. m.
- heilî, st. f.
- heila, st. f.
- heilicorin
- heilida, st. f.
- heilîg
- heilig
- heiligberi, st. n.
- heiligeberi, st. n.
- heilagenberi, st. n.
- heilgheit, st. f.
- heiligî(n), st. f.
- heiligmahha, st. f.
- heiligmahhunga, st. f.
- heiligmeinida, st. f.
- heilignissi
- int-heiligôn, sw. v.
- heiligtuom, st. n.
- heilagtuom, st. n.
- heiligunga, st. f.
- heil(i)sam, adj.
- heil(i)samo, adv.
- heil(i)samunga, st. f.
- heilisâra, sw.
- heil(i)sâri, st. m.
- heil(i)sôd, st. m.
- heilisom
- heilisôn, sw. v.
- heil(i)sunga, st. f.
- heilizidun
- heillahaftem
| | heften sw. v., mhd. nhd. heften; as. heftian, mnd. heften, hechten, mnl. heften; afries. hefta; ae. hæftan; an. hepta, hefta; got. haftjan. — Graff IV,747 f. 743. heft-: 1. sg. -o Gl 4,329,39 (clm 6411, 9. Jh.); 3. sg. -et Nb 13,27. 49,20. 247,17 [15,6. 56,4. 267,1]; 3. pl. -ent NpNpw 118 H, 61. W 56,5; -ant Gl 2,350,1 (Ja); 3. pl. conj. -ên Nb 240,10 [259,9]; inf. -en 25,8. 263,7 [28,5. 284,1]. NpNpw 25,4. 38,5; 3. sg. prt. -ita F 35,25 (vgl. Matzel, Unters. S. 240); -ida I 12,21; ge-heftit: part. prt. Gl 2,144,25 (Frankf. 64, 9. Jh.). — heptidun: 3. pl. prt. S 365,1,2 (Merseb.; zu -pt- vgl. Beitr. 75,478). Fraglich: heften: Gl 2,235,36 (Rc; wohl Verschr., oder Inf.? -en für 3. pl. ungewöhnlich, vgl. Braune, Ahd. Gr.13 § 309 Anm. 4; zu erwarten wäre Part. Praet., s. 3 c). Mit h-Ausfall: ki-eftit: part. prt. Mayer, Glossen S. 15,13 (Bern 89, 8./9. oder 9. Jh.). [Bd. 4, Sp. 785] ka-haftit: part. prt. Mayer, Glossen S. 75,26 (clm 6300, 8. Jh.); haft- (zum Prät. ohne -i- vgl. Braune a. a. O. § 66. 363, bes. Anm. 4. 365): 1. sg. prt. -a Np 25,9. 72,23; -i Npw 25,9 (oder conj.?); 3. sg. prt. -a Gl 2,33,40 (Trier 1464, 11. Jh.). Nb 25,9. 303,7. 309,15 [28,6. 330,7. 337,5]; -] O 4,22,17 (Elision); 3. pl. prt. -un 2,9,85; -ôn Nc 843,6. 12 [215,4. 10]; ki-haft-: part. prt. nom. sg. m. -ar Gl 2,421,41/42; dat. sg. m. -imo 545,59; nom. pl. f. -o 72,62; dat. pl. -ē 1,285,46 (Jb-Rd); ke-: nom. sg. m. -êr Nk 424,30 (Hs. A = S. CXXVI,1, Hs. B he- verschr., Piper-Ausg. ge-) [67,18]; gi-: acc. sg. f. -a Gl 2,652,15; ge-: nom. sg. m. -êr Nk 424,29 [67,16]; nom. pl. n. -iu Ns 609,13. — gihaphti: part. prt. nom. pl. m. (?) Gl 2,646,72 (clm 18 059, 11. Jh.). Hierher wohl auch: hachta: 3. sg. prt. Gl 2,775,31 (Vat. Pal. 1716, 10./11. Jh.). Tiefenbach, Aratorgl. S. 29,27 (Paris lat. 8318, 11. Jh.), -cht- für -ft- ? (beide Hss. schreiben sonst auch -ft-; vgl. aber die Parallelhs. Gl 2,33,40 hafta (s. o.) u. Franck, Afrk. Gr. § 82,2 Anm., Schützeichel, Rhein. Vjbll. 20,261 f.), hierzu wohl auch, als unvollständige Form: hach: für 3. sg. prt. Tiefenbach, Aratorgl. S. 29,29. 1) jmdn. fesseln, binden, mit Akk.: tho haft er nan ... joh er nan selbo filta [vgl. tunc ergo apprehendit Pilatus Iesum, Joh. 19,1] O 4,22,17; hierher auch: sie haftun nan (Christum ans Kreuz) mit wunton 2,9,85 (oder ellipt. ‘ans Kreuz’, zu 3?). 2) verbinden, (zusammen-)heften: a) etw. verknüpfen, auch von Abstr.: gihaphti [aerea cui gradibus surgebant limina] nexae [-que aere] trabes [Verg., A. I,448] Gl 2,646,72. so an dero bietungo gehaftiu ding . also tag unde lieht ist . êr geuastiu . an dien eristen modis . mit lougene geskeidin uuerdent cum conexae propositionis partes ex affirmationibus iunctae . negatione dividuntur Ns 609,13 (oder zu gi-haft?); hierher wohl auch: suma hapt heptidun S 365,1,2 (vgl. haft st. n., Eis, Zaubersprüche S. 61 f.); b) von Pers.: vereinen: sie heftent multitudinem auditorum in unitatem fidei W 56,6; c) etw. zusammenfügen (aus etw.): kihaftimo [provida nam Virtus] conserto [adamante trilicem induerat thoraca humeris, Prud., Psych. 125] Gl 2,545,59. gihafta [loricam] consertam [hamis auroque trilicem, Verg., A. III,467] 652,15. 3) binden an: a) etw. an etw. knüpfen, mit etw. verbinden: kihafto [quantis vero] implicitae [malis sint (viae ad beatitudinem), Boeth., Cons. 3,8 p. 65] Gl 2,72,62. heftant [quod si tam longam meruerunt carmina famam, quae veterum gestis hominum mendacia] nectunt [Juv., Praef. 16] 350,1; mit Akk. u. Präp. zi + Dat.: die lengent iro unreht also seil . uuanda sie ieo ein (einiz Npw) ze andermo heftent NpNpw 118 H, 61; mit Pron.-Adv. u. Nebensatz: dar einer fore begruob . tarazuo hafta fatum . daz anderer sid tar gruob Nb 309,15 [337,5] (Sehrt, N.-Wortsch. s. v. zuohaftên); — hierher wohl auch: kihaftar [rex ... insigne frontis exuebat vinculum turpi capillos] impeditus [pulvere, Prud., H. ieiun. (VII) 160] Gl 2,421,41/42 (and. Hs. kihontar fedatus, vgl. Glosse: foedatus, maculatus); b) jmdn./etw. übergeben an, bestimmen für, zuordnen zu etw.: kieftit [loca sancta divino cultui] mancipata [Genn., De eccles. dogm. LXXIII] Mayer, Glossen S. 15,13. kahaftit [solus hostis antiquus aeternis ignibus gehennae] mancipatur [Greg., Mor. in Job, PL 75,644 B] 75,26; mit Pron.-Adv./Präp. zi + Dat.: doh zuei participia affectus et dispositus . nehabint nieht kelicha constructionem apud latinos. Uuir mugen cheden darazu beskerter . darazu gehafter ... ze gramatiche gehafter [Bd. 4, Sp. 786] dispositus ad illam rem . affectus illa re ... affectus grammatica Nk 424,29. 30 [67,16. 18] (vgl. dazu Jaehrling S. 101. 103 u. gihaft adj.); c) in Anspruch nehmen, die Belege im Part. Praet. sind wohl eher als Zustandsreflexiv aufzufassen (vgl. 7): beschäftigt mit: kihaften kisceriten [absentibus filiis, et in pastu pecorum] occupatis [Gen. 34,5] Gl 1,285,46. geheftit [aliquam de his, quae publicis spectaculis] mancipantur [Can. apost. XVIII] 2,144,25; von der Bed. paßt hierher (oder zu 7? die Form bleibt unklar, s. Formenteil): heften [admonendi itaque sunt qui faciendae pacis studiis] occupantur [, ut ..., Greg., Cura 3,23 p. 72] 235,36. 4) Unsicher: hafta [cui vipera] fixit [... manum, Ar. II, 1157] Gl 2,33,40. 775,31 (hachta). Tiefenbach, Aratorgl. S. 29,27 (hachta), s. Formenteil; sollte auch Einfluß von AWB hecken (ahd. u. mhd. fast ausschließlich vom Schlangenbiß, in den ahd. Belegen u. a. auch -cht-, -hct-Schreibungen) vorliegen? figere läßt beide Übers. zu, erscheint aber weder bei hecken noch bei heften sonst als Lemma; z. gl. St. vielleicht: hach (das wohl fälschlich zu) vulnus [Ar. II,1160] (geriet) Tiefenbach, Aratorgl. 29,29 (vgl. dazu Anm. 177). 5) Glossenwort: nexo hefto. ligo [Eut., Ars 485,14] Gl 4,329,39. 6) sich beziehen auf (? vgl. 7): dhazs heftida auur zi gote dhar ir after dhiu quhad: deo rursus adiecit I 12,21 = F 35,25. 7) sih heften: a) sich wenden zu, hängen an, abgeben mit etw., mit Präp. ana + Akk.: hafta si sih an ander gechose . danne ih uuolti vertebatque cursum orationis ad alia Nb 303,7 [330,7]; ferner 49,20 [56,4]; mit Präp. in + Akk.: uuio iz (d. i. muot) sih keloubet sines trostes . unde heftet sih in undrost 13,27 [15,6]; mit Präp. zi + Dat.: ube iro ulagin uuise . alde die sih pegondin heften ze uuistuome vel si contigisset rectores earum studere sapientiae 25,8 [28,5]. ter sih aber ze guote heftet ... uuio sol demo lones presten? 247,17 [267,1]; ferner: 240,10 [259,9] (deflectere). Nc 843,6 [215,4] (adhaerere). NpNpw 38,5; b) sich jmdm. zuwenden, anschließen, sich mit jmdm. einlassen, mit Präp. ana + Akk.: suln uuir unsih umbe daz an die heften . die uuir tieren chaden geliche uuesen? hisne accedamus Nb 263,7 [284,1]; mit Präp. zi + Dat.: Darius hafta sih ze Danihele demo uuisen 25,9 [28,6]. tero elementorum flegera . unde diu scona manigi dero angelorum ... die hafton sih alle ze imo (dem Merkur) sequebantur Nc 843,12 [215,10]; ferner NpNpw 25,4. 9; mit lat. ad + Akk.: ad demones (ze dien tiefelin Npgl) nehafta ih mih Np 72,23. Abl. heftento; -heftida; vgl. AWB haft, AWB gihaft adj., haften, hefti, auch gihoubithaftôn.
ana-heften sw. v., mhd. anaheften, nhd. DWB anheften. — Graff IV,748. ana-heftu: 1. sg. Gl 4,327,8 (clm 14 456, 9. Jh.). Wohl als Verschr. hierher: ane-che-hefte: für part. prt. Gl 2,235,37 (Rc). anheften, binden an, auch übertr.: anecheheftet uuirt [dum eorum cor in illius cognitione] suspenditur [Greg., Cura 3,23 p. 72] Gl 2,235,37. anaheftu indo 4,327,8. Vgl. anagihaft adj.
ana-gi-heften sw. v. ana-ge-afton: 3. pl. prt. Gl 2,33,1 (Trier 1464, 11. Jh.; zum h-Ausfall vgl. von Gadow, Aratorgl. S. 90); -hafton: dass. Tiefenbach, Aratorgl. S. 28,19 (Paris lat. 8318, 11. Jh., -on wohl aus -en korr.). [Bd. 4, Sp. 787] refl.: sich (einer Sache) zuwenden: anagelie(r)zon anageafton sih [quo tempore nullis] indulsere [cibis, Ar. II,1092] Gl 2,33,1. Tiefenbach, Aratorgl. S. 28,19. Vgl. anagihaft adj., anagiheftida.
bi-heften sw. v., mhd. MWB beheften; mnd. beheften, -hechten, mnl. vgl. behaften, -hachten. — Graff IV,749 f. 743. pa-heft-: part. prt. -it Gl 2,312,19 (Rb); pi-: 3. pl. -ant 414,63; inf. dat. sg. -inna 447,31; part. prt. -it 97,31 (3 Hss., darunter clm 14 747 u. clm 19 417, beide 9. Jh.). 105,42 (M). 166,68 (clm 6277, 9. Jh.). 346,24 (clm 14 461, 9./10. Jh.). S 170,62. 240,19 (B). 254,23 (B); -et Npw 118 P,115; pii-: dass. -it Gl 2,226,5 (S. Flor. III 222 B, 9. Jh.); pe-: 3. sg. -et Nb 123,27 [134,23]; part. prs. nom. pl. m. -ente NpNpw 106,24; part. prt. -et Nc 787,6/7 [141,20/21]. Np 118 P,115; bi-: 1. sg. -u Gl 4,326,29 (clm 14 456, 9. Jh.); part. prt. -it 2,206,52 (S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.); -id 587,16 = Wa 101,8 (Düsseld. F. 1, 9. oder 10. Jh. (?)); be-: 3. sg. -et Nb 122,12. 245,21 [133,7. 264,25]; inf. dat. sg. -ene Np 149,8; -enne Npw 149,8; part. prt. -et Nb 312,30. 313,9 [341,19. 342,5]. Nc 817,3 [181,7]. NpNpw 19,9. 103,18. — pi-hephtit: part. prt. Gl 2,172,29 (clm 6277, 9. Jh.). pi-haftta (vgl. Braune, Ahd. Gr.13 § 363, bes. Anm. 4 c): 3. sg. prt. Gl 1,110,31 (Pa). — pi-haft-: 3. sg. prt. -a Gl 1,110,31 (KRa). 620,49 (Rb); 3. pl. prt. -on 286,9 (Jb-Rd); part. prt. nom. sg. m. -er 2,117,61 (M, 4 Hss., 1 davon -); acc. sg. m. -en 455,63 (2 Hss.); -un 333,24; nom. pl. f. -o 644,9; pe-: nom. sg. m. -er 117,62 (M). Nb 163,15 [175,15] (-êr); bi-: nom. pl. m. -a Gl 2,207,38 (S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.); -i 214,14; acc. pl. m. -en Npw 145,7; be-: nom. sg. m. -er Gl 3,439,65. Nb 15,16 [17,1] (-êr); acc. pl. m. -en Np 145,7. — bi-hafdan: part. prt. acc. sg. m. Gl 2,554,16 (zu e. mitgedachten mask. Subst.?). Vielleicht als Verschr. hierher: bi-heistan: inf. Gl 2,95,21 (Sg 299, 9./10. Jh.; zur Verschr. vgl. Steinm. z. St. u. Raven I,67). Die neben den zahlreichen Part.-Praet.-Belegen biheftit stehenden flekt. Formen mit i-Ausfall (vgl. Braune, Ahd. Gr.13 § 365) bihaft- können z. T. auch als Adj. bi-haft (s. d.) verstanden worden sein. 1) binden: a) eigentl.: etw./jmdn. binden, (mit etw.) fesseln, mit Akk. u. Präp. in + Dat.: piheftant [inlita glutine corticeo vimina plumigeram seriem] inpediunt [et abire vetant, Prud., H. a. cib. (III) 45] Gl 2,414,63. pihafto [illae (d. i. die kranken Bienen) pedibus] conexae [ad limina pendent, Verg., G. IV,257] 644,9. iro chuninga in dien druhen ze beheftene ad alligandos reges eorum in compedibus NpNpw 149,8; in einem Bilde: piheftit sin [aut certe unius matrimonii vinculo] foederentur [Is., De off. 2,2 p. 778] Gl 2,346,24; in einer symbolischen Handlung: piheftit uuirdit [unde et apud extraneum manus] defigitur [(zu: defixisti apud extraneum manum tuam, Prov. 6,1), Greg., Cura 3,4 p. 38] 166,68; b) übertr.: jmdn. in Bande legen, gefangennehmen (durch etw.), verstricken (in etw.), mit Akk.: pihafter [qui aliquibus sceleribus] inretitus [est, Conc. Carth. VIII] Gl 2,117,61. bihafta [aliter admonendi sunt coniugiis] obligati [, atque aliter a coniugii nexibus liberi, Greg., Cura 3,27 p. 79] 207,38. 214,14 (oder adj.?). ist paheftit [ne dum mens eius] occupatur [ad temporalia, Greg., Hom. I,17 p. 1498] 312,19. uuaz sint tie chetenna? ... alde truregheit chelet sie . alde uppig kedingi beheftet sie lubrica spes torquet Nb 245,21 [264,25]; erw. durch Präp. mit + Dat.: die diube, die sint piheftit mit des tiufalis uuerhi S 170,62. eniv (d. i. sâlda) beheftet tero muot . tie sia nuzzont . mit kuotlichi illa ligat mentes fruentium . mendaci specie bonorum Nb 122,12 [133,7]. sie uuurden beheftet mit uuerltkiridon . unde be diu sturzton [Bd. 4, Sp. 788] sie in foueam mortis ipsi obligati sunt et ceciderunt NpNpw 19,9; ferner: Nb 312,30 (colligere). 313,9 (turbare) [341,19. 342,5]. NpNpw 145,7 (compedire); erw. durch Gen.: si (d. i. prospera) die liute zohet . unde iro muotes peheftet Nb 123,27 [134,23]; hierher wohl auch: behafter arrepticius Gl 3,439,65; c) spez.: (eine Furt, Stadt) besetzen: pifeangun pihafton occupaverunt [vada Iordanis quae transmittunt in Moab, Jud. 3,28] Gl 1,286,9. pihafta [non] occupabit (Hs. occupauit) [eam (sc. civitatem) clipeus, Is. 37,33] 620,49; d) Glossenwort: pihaftta devinxerat Gl 1,110,31 (devinxerit ligaverit R). 2) etw./jmdn. (mit etw.) beladen, belasten, beschweren (mit Akk. u. Präp. mit + Dat.): mit uuizemo rouhfaze ... uuard iro hant peheftet manus virginis oneratur Nc 787,6/7 [141,20/21]; übertr.: biheftid [animabus ... conrupta forma] infligitur [Prud., P. Laur. (II) 290] Gl 2,587,16 = Wa 101,8. umbe den hals kechetennoter . taz chit mit undroste behafter Nb 15,16 [17,1]. 3) binden an: a) jmdn./etw. übergeben an, übereignen, bestimmen für: pihephtit [tamen aeternis gehennae ignibus] mancipantur [Greg., Cura 3,20 p. 65] Gl 2,172,29. 206,52 (biheftit vuerdent). pihaftun [ut illi timentes accipere quod deo] mancipatum [videant, Hier. in Matth. 15,4 ff.] 333,24. zi piheftinna [ire mandat milites ... raptare plebem] mancipandam [vinculis, Prud., P. Rom. (X) 44] 447,31. pihaften (Randgl. gischalcten) [perfidi praedonis in ius venerant, et] mancipatam [fumido] vitam [barathro inmerserant, ders., H. VIII kal. Jan. (XI) 39] 455,63. 554,16; hierher wohl auch als Vok.-Übers.: biheistan mancipare manu capere [zu: aeternis cruciatibus ... mancipari, Conc. Carth., PL 84,143 B] 95,21; vielleicht auch: biheftu mancipo 4,326,29; b) in Anspruch nehmen für; die Belege stehen im Part. Praet. u. sind zumeist wohl als Zustandsreflexiv aufzufassen: beschäftigt mit (vgl. 4; Belege von bihaft- können auch als flekt. Form des Adj. verstanden sein), mit Dat. oder mit Präp.-verbindung: liutparlihero spilo (Z. 27) piheftit sint [meretricem ... vel aliquam de his, quae] publicis spectaculis mancipantur [Can. apost. XVIII] Gl 2,97,31 (3 Hss., 1 Hs. festen). 105,42. piiheftit [hi, qui ... internis mysteriis quasi in secretis tabernaculi] vacare [debuerunt, Greg., Cura 2,7, p. 25] 226,5. .. meroom piderboom sin piheftit qui ... maioribus utilitatibus occupantur S 240,19. ze uuacharum za samanonne .. sin piheftit ad fruges colligendas per se occupentur 254,23. lustet tih kuollichi? So muost tu sorgende sin . pehafter inblandenen dingen distractus per aspera quaeque Nb 163,15 [175,15]. die heizent cota . uuilon heizent sie himelsazen . unde sint sie beheftet mit tougenen dingen causarumque latentium arcana componunt Nc 817,3 [181,7]. spiritales sin beheftet in sublimioribus preceptis (an tieferen leron Npgl, in den hererun geboten Npw) [vgl. spiritales ... sublimia cogitent, Aug., En.] NpNpw 103,18; ferner 118 P, 115. 4) refl.: sih biheften: tätig sein: die den mere ferrent in skeffen ... sih peheftente in manigen uuazzeren facientes operationem in aquis multis NpNpw 106,24. Abl. biheftâri; vgl. bihaft, biheftida.
furi-heften sw. v. fur-heftit: 3. sg. Gl 4,130,56 (Sal. c, mus. Brit. Add. 18 379, 13. Jh.). vorausnehmen (?): anticipat.
furi-gi-heften sw. v. furi-gi-hafdon: 3. pl. prt. Gl 2,157,42 (Oxf. Laud. misc. 436, 9. Jh., -hf-). [Bd. 4, Sp. 789] (im voraus) festlegen (? vgl. Diefb., Gl. 454a s. v. praefigere: vorfest(n)en): furigihafdon [vel ipse (sc. desertor) vel receptor eius atque provector, constituta non fugiet, quae de huiusmodi praesumptoribus] praefixere [reservanda, Cresc., Liber can. p. 844 A].
gi-heften sw. v., mhd. Lexer geheften; as. giheftian; ae. gehæftan; got. gahaftjan. — Graff IV,748. gi-heft-: 3. sg. conj. -e S 130,100; 3. sg. prt. -ita T 79,1; ge-: 2. sg. -est Nb 177,30/31 [191,13]. Wohl der Nasalstrich weggelassen: ki-hefte: inf. Gl 1,266,18 (K; s. Splett, Stud. S. 404). 1) fesseln, gefangensetzen, mit Akk.: Herodes tetrarcha santa inti nam Johannem inti giheftita inan in carcere vinxit eum in carcerem T 79,1; hierher vielleicht auch: kiheften vincere (wohl für -ire) Gl 1,266,18. 2) binden, knüpfen an etw., mit Akk. u. Präp. zuo + Dat.: tu geheftest tia sela zu dien iro geminnen liden tu conectens mediam animam . resolvis per consona membra . i. conectis et resolvis ... Nb 177,30/31 [191,13]. 3) sih giheften: sich binden, in Gefangenschaft begeben: den man ... den dir diuual nieht bidregen nemag, uuane ub er sih selbo gihefte nec te obliges et incidas in muscipulam adversarii S 130,100. Vgl. gihaft, ana-, ungihaft; giheftida.
hina-heften sw. v. — Graff IV,748 s. v. haftjan. hina-hafton: 3. pl. prt. Np 43,25 (zum Praet. ohne -i- vgl. Braune, Ahd. Gr.13 § 363). refl.: sich hinwenden: carnales . die in persecutione sih keloubton . unde sih hinahafton ad paganos (Npw uuidere ze den heidenen fahent).
in-bi-heften sw. v. — Graff IV,751. in-pi-heft-: 3. pl. -ent Gl 1,476,31 (M); inf. -an 2,281,4 (M). 459,46; part. prt. -it 47,46. 599,31 (M); -pe-: inf. -an 459,46; -pi-hepht-: 3. pl. -en 1,476,32 (M; zu -pht- vgl. Braune, Ahd. Gr.14 § 139 Anm. 7); inf. -an 2,281,4 (M). — im-pi-heftent: 3. pl. Gl 1,476,30 (M). in-pi-hafta: 3. sg. prt. Gl 2,601,39 (M). Verschr.: in-pe-hestant: für inf. Gl 2,459,47 (clm 475, 11./12. Jh.). festmachen an, anheften: a) fesseln, verstricken: inpihephtan [talentum in terra abscondere, est acceptum ingenium in terrenis actibus] implicare [Greg., Hom. I,9 p. 1464] Gl 2,281,4. inpiheftan [ars olli captare feras, animalia bruta] inretire [plagis, Prud., Ham. 140] 459,46; b) (einer Sache) zuordnen, (in etw.) einfügen: zuoleccent ł impiheftent [librum utique Tobiae, quem Hebraei de catalogo divinarum scripturarum secantes, his quae apocrypha memorant,] manciparunt [Tob., Praef.] Gl 1,476,30 (3 Hss. nur zuoleggen, 7 Hss. zuogifelgen). inpihafta [in quibus supra dictus vir ecclesiasticae institutionis initia ...] intexuit [Ruf., Hist. eccl. II,17,24 p. 153] 2,601,39; hierher wohl auch: inpiheftit vuirđ inseritur 47,46; c) (jmdm.) zuteil werden lassen, geben: anagitan uverde inpiheftit vuerda [quod prius viritim praebebatur, nunc simul et subito gentibus integris ...] ingeratur [Ruf., Hist. eccl. I,4,10 p. 43] Gl 2,599,31.
in-gi-heften sw. v. — Graff IV,749. in-gi-heft-: 2. pl. imp. -et Gl 4,72,52 (Sal. a 1, 1 Hs., 3 Parallelhss. -hestet, dies könnte als Verschr. hierher gehören, aber auch zu ingibesten, s. d.); inf. -an 2,601,32 (M); -ge-: 2. pl. imp. -et 4,72,52 (Sal. a 1). [Bd. 4, Sp. 790] in-ki-haft-: 3. sg. prt. -a Gl 2,51,16 (Jc); -gi-: part. prt. acc. sg. n. -az 1,785,28 (M, 4 Hss.). 816,41/42 (M); -iz 42/43 (M); -hapht-: (vgl. Braune, Ahd. Gr.13 § 139 Anm. 7) dass. -az 785,29 (M, 2 Hss.). 816,41 (M, 2 Hss.). — in-ge-haptiz: part. prt. acc. sg. n. Gl 1,785,29/30 (M; zu -pt- vgl. Frings, Beitr. 75,478). Vielleicht verschr.: in-ge-hefte: für 2. pl. imp. Gl 4,147,35 (Sal. c; s. Parallelhss., oder 2. sg. imp.?); in-gi-hefter: für 2. pl. imp. 73,1 (Sal. a 1; wohl -r für -t verschr., kaum part. prt.); un-gi-haftaz: part. prt. acc. sg. n. 1,816,42 (M). einbinden, einfügen, binden an, verwickeln, auch übertr.: ingihaftaz [in mansuetudine suscipite] insitum [verbum (des Evangeliums), Jac. 1,21] Gl 1,785,28. 816,41. inkihafta [in qua latera (der Lebensleiter) diversos gradus ... evocatio divina ascendendos] inseruit [Reg. S. Ben. 7, p. 29,30] 2,51,16. ingiheftan [indignum ducentes libidini] mancipare [vas ad capiendam sapientiam praeparatum et edere mortalem partum eas, Ruf., Hist. eccl. II,17 p. 151] 601,32. ingiheftet intricate 4,72,52 (and. Hss. ingibesten). 147,35.
int-heften sw. v., mhd. Lexer entheften; as. antheftian. — Graff IV, 749. ent-heft-: 3. sg. -et Nb 122,13 [133,8]; int-: inf. -en 128,17 [139,25]. lösen, befreien von, mit Akk.: eniv beheftet tero muot . tie sia nuzzont . mit kuotlichi . tisiu entheftet sie mit tero guissun bechennedo . murgfares kuotes illa ligat ... haec absolvit Nb 122,13 [133,8]; refl. + Gen. d. Sache: so tuo ouh tu . lukke salda ze erest chiesendo . choro dih tero intheften incipe prius retrahere colla iugo 128,17 [139,25]. |
| heften
| | 1) jmdn. fesseln, binden, mit Akk.: tho haft er nan ... joh er nan selbo filta [vgl. tunc ergo apprehendit Pilatus Iesum, Joh. 19,1] O 4,22,17; hierher auch: sie haftun nan (Christum ans Kreuz) mit | | 2) verbinden, (zusammen-)heften: | | | a) etw. verknüpfen, auch von Abstr.: gihaphti [aerea cui gradibus surgebant limina] nexae [-que aere] trabes [Verg., A. I,448] Gl 2,646,72. so an dero bietungo gehaftiu ding . also tag unde | | | b) von Pers.: vereinen: sie heftent multitudinem auditorum in unitatem fidei W 56,6; | | | c) etw. zusammenfügen (aus etw.): kihaftimo [provida nam Virtus] conserto [adamante trilicem induerat thoraca humeris, Prud., Psych. 125] Gl 2,545,59. gihafta [loricam] consertam [hamis auroque trilicem, Verg., A. | | 3) binden an: | | | a) etw. an etw. knüpfen, mit etw. verbinden: kihafto [quantis vero] implicitae [malis sint (viae ad beatitudinem), Boeth., Cons. 3,8 p. 65] Gl 2,72,62. heftant [quod si tam longam meruerunt | | | b) jmdn./etw. übergeben an, bestimmen für, zuordnen zu etw.: kieftit [loca sancta divino cultui] mancipata [Genn., De eccles. dogm. LXXIII] Mayer, Glossen S. 15,13. kahaftit [solus hostis antiquus aeternis ignibus gehennae] | | | c) in Anspruch nehmen, die Belege im Part. Praet. sind wohl eher als Zustandsreflexiv aufzufassen (vgl. 7): beschäftigt mit: kihaften kisceriten [absentibus filiis, et in pastu pecorum] occupatis [Gen. 34,5] | | 4) Unsicher: hafta [cui vipera] fixit [... manum, Ar. II, 1157] Gl 2,33,40. 775,31 (hachta). Tiefenbach, Aratorgl. S. 29,27 (hachta), s. Formenteil; sollte auch Einfluß von hecken (ahd. u. mhd. fast ausschließlich vom | | 5) Glossenwort: nexo hefto. ligo [Eut., Ars 485,14] Gl 4,329,39. | | 6) sich beziehen auf (? vgl. 7): dhazs heftida auur zi gote dhar ir after dhiu quhad: deo rursus adiecit I 12,21 = F 35,25. | | 7) sih heften: | | | a) sich wenden zu, hängen an, abgeben mit etw., mit Präp. ana + Akk.: hafta si sih an ander gechose . danne ih uuolti vertebatque cursum orationis ad alia Nb 303,7 [330,7]; ferner 49,20 [56,4]; | | | b) sich jmdm. zuwenden, anschließen, sich mit jmdm. einlassen, mit Präp. ana + Akk.: suln uuir unsih umbe daz an die heften . die uuir tieren chaden geliche uuesen? hisne accedamus Nb 263,7 [284,1]; | | bi-heften
| | 1) binden: | | | a) eigentl.: etw./jmdn. binden, (mit etw.) fesseln, mit Akk. u. Präp. in + Dat.: piheftant [inlita glutine corticeo vimina plumigeram seriem] inpediunt [et abire vetant, Prud., H. a. | | | b) übertr.: jmdn. in Bande legen, gefangennehmen (durch etw.), verstricken (in etw.), mit Akk.: pihafter [qui aliquibus sceleribus] inretitus [est, Conc. Carth. VIII] Gl 2,117,61. bihafta [aliter | | | c) spez.: (eine Furt, Stadt) besetzen: pifeangun pihafton occupaverunt [vada Iordanis quae transmittunt in Moab, Jud. 3,28] Gl 1,286,9. pihafta [non] occupabit (Hs. occupauit) [eam (sc. civitatem | | | d) Glossenwort: pihaftta devinxerat Gl 1,110,31 (devinxerit ligaverit R). | | 2) etw./jmdn. (mit etw.) beladen, belasten, beschweren (mit Akk. u. Präp. mit + Dat.): mit uuizemo rouhfaze ... uuard iro hant peheftet manus virginis oneratur Nc 787,6/7 | | 3) binden an: | | | a) jmdn./etw. übergeben an, übereignen, bestimmen für: pihephtit [tamen aeternis gehennae ignibus] mancipantur [Greg., Cura 3,20 p. 65] Gl 2,172,29. 206,52 (biheftit vuerdent). pihaftun [ut illi timentes accipere quod deo] | | | b) in Anspruch nehmen für; die Belege stehen im Part. Praet. u. sind zumeist wohl als Zustandsreflexiv aufzufassen: beschäftigt mit (vgl. 4; Belege von bihaft- können auch als flekt. Form des Adj. verstanden | | 4) refl.: sih biheften: tätig sein: die den mere ferrent in skeffen ... sih peheftente in manigen uuazzeren facientes operationem in aquis multis NpNpw 106,24. | | gi-heften
| | 1) fesseln, gefangensetzen, mit Akk.: Herodes tetrarcha santa inti nam Johannem inti giheftita inan in carcere vinxit eum in carcerem T 79,1; hierher vielleicht auch: kiheften vincere (wohl für -ire) Gl | | 2) binden, knüpfen an etw., mit Akk. u. Präp. zuo + Dat.: tu geheftest tia sela zu dien iro geminnen liden tu conectens mediam animam . resolvis per consona membra . i. conectis et resolvis ... | | 3) sih giheften: sich binden, in Gefangenschaft begeben: den man ... den dir diuual nieht bidregen nemag, uuane ub er sih selbo gihefte nec te obliges et incidas in muscipulam adversarii S 130,100. | | in-bi-heften
| | a) fesseln, verstricken: inpihephtan [talentum in terra abscondere, est acceptum ingenium in terrenis actibus] implicare [Greg., Hom. I,9 p. 1464] Gl 2,281,4. inpiheftan [ars olli captare feras, animalia bruta] inretire [plagis, Prud., | | b) (einer Sache) zuordnen, (in etw.) einfügen: zuoleccent ł impiheftent [librum utique Tobiae, quem Hebraei de catalogo divinarum scripturarum secantes, his quae apocrypha memorant,] manciparunt [Tob., Praef.] Gl 1,476,30 ( | | c) (jmdm.) zuteil werden lassen, geben: anagitan uverde inpiheftit vuerda [quod prius viritim praebebatur, nunc simul et subito gentibus integris ...] ingeratur [Ruf., Hist. eccl. I,4,10 p. 43] Gl 2,599,31. |
|