Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
aba-ir-houuuan bis houuuigrimmila (Bd. 4, Sp. 1305 bis 1307)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis aba-ir-houuuan red. v.
Part. Praet.: Verschrieben: haeber-hougan: Gl 1,623,38 (Würzb. Mp. th. f. 20, 9. Jh.; o aus u korr., g auf Rasur von e. Wohl [h]abe-erhou<u>an, vgl. Beitr. (Halle) 85,93).
etw. (mit etw.) abschneiden: uuerden habeerhouuan [ante messem enim totus effloruit, et immatura perfectio germinabit, et] praecidentur [ramusculi eius falcibus, Is. 18,5].
 
Artikelverweis 
bi-houuuan red. v., mhd. MWB behouwen, nhd. DWB behauen; as. bihauwan, mnd. mnl. behouwen; ae. behéawan. — Graff IV,706 f.
Part. Praet.: pi-hauuā (Ra), verschrieben: -hecuuuan (Pa; -ec- für -a-), -hauuuam (K; -m für -n): Gl 1,66,16 (vgl. Splett, Stud. S. 125).
behauen, meißeln: pihauuuan pisnitan caelatam sculptam.
 
Artikelverweis 
thana-houuuan red. v. — Graff IV,706 s. v. hauan, hauwan.
Praes.: hau ... thana: 2. sg. imp. T 102,2; hou ... thana: dass. ebda.
(einen Baum) abschlagen, fällen, m. Akk.: senu nu sint thriu iar fon thiu ih quementi suochen uuahsamon in thesemo phigboume inti ni fintu; hou inan thana quaerens fructum in ficulnea hac et non invenio; succide ergo illam T 102,2, ähnl. ebda. (succidere).
 
Artikelverweis 
fir-houuuan red. v., mhd. verhouwen, nhd. DWB verhauen; as. farhauwan, mnd. vorhouwen, mnl. verhouwen; ae. forhéawan. — Graff IV,707.
Praes.: fir-houuuid: 3. sg. Gl 2,354,15 = Wa 83,13 (Carlsr. S. Petri, 11. Jh.). [Bd. 4, Sp. 1306]
Praet.: for-heo: 3. sg. Gl 4,662,17 (Helmst. 254, 9. Jh.).
Part. Praet.: fur-houuan: T 13,15.
1) (einen Baum) abschlagen, fällen, m. Akk.: iogiuuelih boum thie dar ni tuot guotan uuahsmon, uuirdit furhouuan inti in fuir gisentit omnis ergo arbor quae non facit fructum bonum, excidetur T 13,15.
2) etw. zerschneiden, durchschneiden: firhouuuid [si quis vero tres virgas, unde sepis ligatur, vel retorta, unde sepis contenetur,] capulaverit [, aut tres cambortos involaverit seu in clausura aliena traucum fecerit, 15 solid. multetur, Lex Rib. XLIII p. 98] Gl 2,354,15 = Wa 83,13; hierher wohl auch: forheo concapulavit (vgl. Mlat. Wb. 2,1140) id est concidit 4,662,17.
 
Artikelverweis 
ir-houuuan red. v., mhd. Lexer erhouwen, nhd. (älter) erhauen; ae. ahéawan. — Graff IV,706.
Part. Praet.: er-houuuan: Gl 2,30,22; -houuan: 773,11. Tiefenbach, Aratorgl. S. 23,25; ir-houuen: Npgl 98,9 (2); nom. sg. m. -]er ebda.; er-: dat. pl. -]en Gl 2,548,69.
1) etw. (Stein) von etw. abschlagen, aus etw. heraushauen: erhouuuan [fuit impius olim religionis honor, cum numina fusa metallis artifices timuere sui, cum templa dicarent] abscisis [de rupe deis, Ar. II,182] Gl 2,30,22. kesnitan erhouuan abscisis (excisis) [ebda.] 773,11 (vgl. Schlechter, Aratorgl. S. 120,155). erhouuan abscissis (excisis) [ebda.] Tiefenbach, Aratorgl. S. 23,25; m. Akk. u. auch m. aba + Dat.: lapis precisvs de monte sine manibvs (ein stein irhouuener aba berge âna hende) Npgl 98,9. quis est ille mons de quo precisus est lapis (uuer ist der berch aba demo der stein irhouuen uuart)? ebda. vuieo precisus sine manibus (irhouuen âne hende?)? ebda.
2) etw. zerteilen: erhouuenen [liquidas inter freta ripas fluctibus] incisis [et subsistente procella crescere, suspensosque globos potuisse teneri, Prud., Psych. 661] Gl 2,548,69.
 
Artikelverweis 
nidar-houuuan red. v., mhd. niderhouwen, nhd. DWB niederhauen. — Graff IV,706.
Praet.: hiu ... nider (Np), nidir (Npw): 3. sg. NpNpw Cant. Ez. 12.
jmdn. niederschlagen, m. Akk.: min lib ist abagescroten . samoso uueppe fone uuebenten. Vnz ih noh lebennes pedige hiu mih got nider praecisa est velut a texente vita mea. Dum adhuc ordirer succidit me.
 
Artikelverweis 
-höuwel vgl. AWB harthöuwel.
 
Artikelverweis 
houuui s. heuui.
 
Artikelverweis 
houuuibluomo sw. m., mhd. Lexer höubluome, nhd. DWB heublume. — Graff III,242.
houue-bluom-: nom. sg. -o Gl 3,509,25 (Mülinensche Rolle, 11./12. Jh.); hou-: nom. pl. -en Npgl 53,9. — h-blu-men: nom. pl. Gl 3,587,25 (clm 4583, 13. Jh.).
Heublume:
a) allgem.: (schnell verwelkende) Blume im (gehauenen) Gras, als Sinnbild menschlicher Vergänglichkeit: omnis caro fęnum (al fleisc ist houuue) . et claritas hominis sicut flos fęni (unde menniscin purlichi also houbluomen) Npgl 53,9;
b) spez.: als Name bestimmter Pflanzen:
α) für die Herbstzeitlose, Colchicum autumnale L., vgl. Marzell, Wb. 1,1070 ff., bes. 1104: hovblumen yrmindactilia Gl 3,587,25; [Bd. 4, Sp. 1307]
β) für (den Samen (?) von) Bockshornklee, Trigonella fenum Graecum L. (?): houuebluomo semen feni Gl 3,509,25 (vgl. dazu s. v. heuui u. Trigonella fenum Graecum bei Fischer, Pfl. S. 287: = semen trigonellae u. S. 206, u. Marzell, Wb. 4,805,2. 4, der Samen wird als Heilmittel verwendet).
 
Artikelverweis 
houuuîg adj. — Graff IV,709.
hwig-: nom. sg. m. -er Gl 4,61,32 (Sal. a 1); how-ik-: dass. -er 33 (Sal. a 1, 3 Hss., 1 davon -uu-). 142,48 (Sal. c); -ig-: dass. -er 61,32 (Sal. a 1).
Wohl verschrieben: hovinker: nom. sg. m. Gl 4,61,34 (Sal. a 1); vielleicht als Verstümmelung hierher: ..r: nom. sg. m. 127 Anm. 5 (Sal. b; vgl. dazu 4,61,34).
aus Heu, wie Heu(?): feniceus Gl 4,61,32. 142,48; vielleicht auch 127 Anm. 5 (s. Formenteil).
 
Artikelverweis 
houuuigrimmila sw. (?) f. — Graff IV,327.
hauui-grimmila: nom. sg. Gl 1,802,1/2 (clm 14747, 9. Jh.).
Heuschrecke: opiomachus simił. migał. hauuigrimmila [zu: comedere debetis, ut est bruchus in genere suo, et attacus atque ophiomachus, ac locusta, singula iuxta genus suum, Lev. 11,22] (nach Steinm., Anm. 1, wohl auf locusta zu beziehen, zumal ophiomachus Schlangenbekämpfersonst mitStorchglossiert wird; allerdings ophiomachus in der Lev.-Stelle e. Heuschrekkenart, vgl. Georges, Hwb.11 2,1357 u. Thes. IX,2,702).