| - sam(a)-mahhôn, sw. v.
- untar-mahhôn, sw. v.
- zisamane-gi-mahhôn
- zuo-gi-mahhôn
- -mahhônti
- mahhônto, adv.
- gi-mahhônto, adv.
- mahhun
- mahhunga, st. f.
- -mahhunga
- mahi
- gi-mahlîbî, st. f.
- gi-mahlîh, adj.
- gi-mahlîhho, adv.
- mâho
- gi-mahsam, adj.
- -mahsamo
- mahse habt
- maht, st. f.
- gi-maht, st. f.
- mahte
- -mahten
- -mahtên
- mahtheit, st. f.
- -mahtî
- mahtîg, adj.
- mahtgheit, st. f.
- -mahtîgi
- mahtgî, st. f.
- -mahtgîn
- mahtglîh, adj.
- mahtigo
- mahtîgo, adv.
- gi-mahtgôn, sw. v.
- mahtgûn, adv.
- mahting, st. m.
- mahtlîh, adj.
- maidblme
- maiestein
- maigede
- maiger
- maiolan, st. m.
- meigelana, st. sw.?
- m.aisar
- maitzogen
- maizoge
- makerin, as. st. f.
- -makerin
- ml
- (-)mal-
- mâl1, st. n.
- gi-mâl, adj.
- mâl2, st. n.
- -mâl, adj.
- mala
- maladis
- malaha, st.
- malan, st. v.
- fir-malan, st. v.
- zisamane-malan, st. v.
- malari
- mâlâri, st. m.
- malâtes, mhd. adj.
- malaza
- mâlazzen, sw. v.
- malc-
- maldar
- malder
- maldia
- male
- male
- ana-mâlen, sw. v.
- gi-ana-mâlen, sw. v.
- mâlên, sw. v.
- mâlôn, sw. v.
- fora-gi-mâlên, sw. v.
- gi-mâlên, sw. v.
- in-mâlên, sw. v.
- maleri, as. st. m.
- maleri
- malet
- malet
- malva, st. sw. f.
- -mâli, adj.
- -mâli1, st. n.
- gi-mâli1, st. n.
- -mâli2, st. n.
- gi-mâli2, st. n.
- -mâlî1
- -mâlî2
- -mâlida
- gi-mâlidi, st. n.
- -mâlîg
- malini
- mâlizzi, st. n.
- mâlizzî, st. f.
- gi-mâlizzi, st. n.
- mâlizzî
- -mallîh
- malm
- gi-mâlon, adv.
- mâlôn
- -mâlôn
- malscrung, ae.
- malss
- malt, as. st. n.
- malt
- malt
- malta
- maltar, st. n.
- malteri, as. st. m.
- maltz
- malū
- ma.. lun
- -mâlun
- malvnch
- malz, adj.
- malz, st. n.
- malzi, st. n.
- malzapfel, mhd. st. m.
- malzecho, mhd.
- malzephilî(n), st. n.
- malzi
- malzihha, st. sw.?
- malzecho, mhd. sw. m.
- malz..li
- mamma, sw. f.
- -mammalôn
- mammunten, sw. v.
- mammuntôn, sw. v.
- gi-mammunten, sw. v.
- mammuntes, adv. gen. sg.
- mammunti, adj.
- mammunti, st. n.
- mammuntî, st. f.
- mammunti, st. n.
- mammuntîg, adj.
- mammuntgî, st. f.
- mammuntmuotî, st. f.
- mammunto, adv.
- mammuntôn
- mammuntsam, adj.
- mammuntsamî, st. f.
- mammuntsamo, adv.
- mammuntsamôn, sw. v.
- man
- man
- man, st. m.
- man, pron. indef.
- mân
- man-
- mana
- mana, st. sw. f.
- manauua, st. sw. f.
- fir-mana, st. f.
- manaberga, st. sw. f.
- manabirg-
- manag, pron.-adj.
- manîg, pron.-adj.
- menîg, pron.-adj.
- manag
- manag-
- manag(-)
- managfalt(i), adj.
- manîgfalt(i), adj.
- managfalten, sw. v.
- managfaltî, st. f.
- manîgfaltî, st. f.
- managfaltîg, adj.
- manîgfaltîg, adj.
- managfaltîgo, adv.
- managfaltlîhho, adv.
- manîgfaltlîhho, adv.
- managfalto, adv.
- manîgfalto, adv.
- managfaltôn, sw. v.
- manîgfaltôn, sw. v.
- gi-managfaltôn, sw. v.
- gi-manîgfaltôn, sw. v.
- managfaro, adj.
- managflahtîg, adj.
- managknorzîg, adj.
- gi-managluomen, sw. v.
- manago, adv.
- managôt, st. f.
- mengôt, st. f.
- managsam, adj.
- managslahtîg, adj.
- manîgslahtîg, adj.
- managslahtîgo, adv.
- manahaupit
- man(a)heit, st. f.
- manaheit, st. f. n.?
- manaheita
- manaheitîg, adj.
- manaheitgî, st. f.
- manaheitîgo, adv.
- manaheitlîh, adj.
- man(a)houbit, st. n.
- manahoubitôn, sw. v.
| | sam(a)-mahhôn sw. v. sam-mach: 1. sg. Gl 4,232,6 (cgm 187,I,11. Jh.). zusammenfügen, -bringen (?): ih sammach conficio; zur Wiedergabe des lat. Präfix con- mit sam(a)vgl. in ders. Hs. noch Gl 4,231,15. 232,5,28.
untar-mahhôn sw. v. — Graff II,647. untar-mahonne: inf. dat. sg. S 219,9. [Bd. 6, Sp. 121] einer Sache etw. anfügen, -schließen: demv (sc. Psalmenvers) za untarmahonne ist dritto salmo .. cui subiungendum est tertius psalmus et gloria; nach Betz, Deutsch u. Lat. S. 170 Lehnbildg.
zisamane-gi-mahhôn (oder zisamane-mahhôn) sw. v.; vgl. nhd. DWB zusammenmachen (wohl Neubildg.). — Graff II,647 s. v. mahhôn. zasamane ca-mahotero: part. prt. gen. pl. Gl 1,102,24 (Pa). — Verschrieben: zisamanone ki-mahhothero: part. prt. gen. pl. Gl 1,102,24 (K; zur Dittographie vgl. Splett, Stud. S. 168). im Part. Praet., substant.: die Verbundenen, Eheleute: teilida zasamane camahotero divisio coniugiorum; bei Wiedergabe des lat. Präfix con- durch zisamane.
zuo-gi-mahhôn (oder zuo-mahhôn) sw. v. — Graff II,648. zo-ka-mahhot: part. prt. Gl 1,5,29 (Rx); zo-ga-: dass. ebda. 11,18 (beide R). — zuo-ga-machot: part. prt. Gl 2,761,30 (clm 14747,9. Jh.). Verschrieben: zo-ca-mahhota: part. prt. Gl 1,22,13 (Pa); zoa-ca-mahchoha: dass. ebda. (K; zu -h- für -t- vgl. Splett, Stud. S. 74); nach Splett a. a. O. -a wohl unter Einfluß der lat. Endg. hinzufügen, verbinden: zogamahhot adnixa Gl 1,5,29 (gimahhôn PaKRa). zogamahhot adiunctus 11,18 (gimahhôn PaKRa). zocatan zocamahhota addita adiuncta 22,13; hierher auch, in Verwechslung mit deligare (? Zu delegare ‘anvertrauen’ vgl. Mlat. Wb. III,250): zuogamachot [episcopus autem] delegato [ministrorum ... officio, et mansione constructa, omnem ibidem quotidie psalmorum ... congruo praecepit ordine celebrari, Mem. Mich. p. 1524C] 2,761,30.
-mahhônti vgl. unzimahhônti.
mahhônto adv.; vgl. mhd. machende adj. — Graff II,644 s. v. mahhôn. mach-ondo: Nc 800,2 [118,13]. Nr 683,5 (vgl. S. CLXXV,28) [179,21] (Hss. DH, mâchôndo Hs. G); -inte: Gl 1,484,44 (M, clm 22201,12. Jh.). 1) (ein Geschehen) bewirkend: machinte [foedum est enim apud Assyrios si femina inrideat virum] agendo [ut inmunis transeat ab eo, Judith 12,11] Gl 1,484,44 (4 Hss. gimahhônto). uuanda sin (Merkurs) gerta todet unde chicchet ... unde suona machondo . be diu gibet er ouh sate . nah temo snite Nc 800,2 [118,13]. 2) etw. hervorbringend, in der Verbindung brieggon mahhônto Grimassen schneidend: vultus quoque pro sententię dignitate mutandi sunt . sed non ita ut ystrionibus mos est . i. anterarin . qui ora torquendo . i. prieken machondo . ridiculos motus . i. spileliche gebarda . spectantibus praestant Nr 683,5 [179,21].
gi-mahhônto adv. — Graff II,646 s. v. gimahhôn. gi-machonto: Gl 1,484,43 (M, 4 Hss.; 10. u. 11. Jh.). durch sein Tun bewirkend: gimachonto [foedum est enim apud Assyrios si femina inrideat virum] agendo [ut inmunis transeat ab eo, Judith 12,11] (1 Hs. mahhônto).
mahhun Gl 1,491,51 s. mahhunga.
mahhunga st. f., mhd. mahhunge, frühnhd. machung (vgl. DWb. VI,1416); mnd. mākinge, mnl. makinge; afries. makinge; ae. macung. — Graff II,648. [Bd. 6, Sp. 122] mahhunga: acc. pl. Gl 1,491,54 (M, clm 6225, Hs. 9. Jh.). 2,13,19 (oder nom. pl.). — machung-: nom. sg. -a Gl 1,714,41. Nb 281,12. 316,9. 317,10/11. 24. 318,5 (nach Sehrt, N.-Wortsch. S. 347 acc. sg.). 12 [217,13. 240,23. 241,12. 21. 28. 242,2/3]. Nk 488,26/27. 489,19 [135,9. 136,6]; gen. sg. -o Nc 836,21 [158,4]; -o dat. sg. Nb 211,30 [173,6]. Nc 801,14 [120,2/3]. Npgl 66,8; -a S 145,14 (BB = 13/14 WB; in WB -c- über a nachgetragen). 14 (BB); acc. sg. -a Nb 305,19/20 [233,17]; nom. pl. -a Gl 2,29,27 (oder sg.?). Nb 106,19/20 (nach Sehrt a. a. O. S. 347 nom. sg.). 308,19 [92,18. 235,19]. Nc 711,18 [28,4]. Nr 646,2 [113,19]; gen. pl. -ôn Nb 316,16 [240,28]; dat. pl. -un Gl 2,602,29 (M); acc. pl. -a 1,491,52 (M, 5 Hss.). 4,313,29 (-unga); -e 1,491,55 (M). — mahchunga: nom. sg. Gl 1,491,53 (M; Gl 5,93,24). 5,14,59. Verkürzt geschr.: mahhun: acc. pl. Gl 1,491,51 (M, 2 Hss.; zur ersparten Schlußsilbe vgl. Gl 5,428,1 ff., ein Ansatz mahha sw. f. ist somit nicht begründbar). Verstümmelt: ..n..: acc. (oder nom.) pl. Gl 3,8,14 (Voc.; l. machunga, vgl. Anm. z. St.). Fraglich, ob hierher, verstümmelt: ..nga: nom. sg. Nb 338,21 [256,2] (Piper, Ausg. konjiz. machunga, die anderen Ausg. folgen dieser Konjektur; nach Schröbler S. 97 Anm. 3 jedoch unrichtig; ist an bilidunga zu denken (?), vgl. dazu die Nb-Belege im Ahd. Wb. 1,1051). 1) das Herstellen, (Be-)Wirken, die Verursachung von etw. (häufig Schlechtem): a) allgem.: machungun [ad innumera mala ... addit ... Florus ..., ut honorabiles quosque viros ... patibulo subfigeret eo tempore, quo perturbari Iudaeorum statum novarum rerum] molitionibus [accidit, Ruf., Hist. eccl. II,26 p. 179] Gl 2,602,29. ich habe gisundot in zorne ... in strites machunga S 145,14 (BB = 13/14 WB) (Nr 646,2 s. 2a). noh so guis neuuare nieht tiu rihti dero naturę ... Kuisse in iro machungo . also der mano dia sunnun furegando . eclipsin solis machot non tam vero certus ordo naturae . procederet . nec explicarent tam dispositos motus . locis . temporibus efficientia . spatiis . qualitatibus Nb 211,30 [173,6]. dar uuas ter sterno . dero libchicchun machungo illic sydus erat vivifici temperamenti [vgl. illic id est in Iovis circulo. temperamenti vivificationis, Anon. astr.] Nc 836,21 [158,4]; — mahhunga allero thingo Wirken von Umständen, ursächliche Verknüpfung: ube ioman heizet casum . eina stuzzelingun uuortena geskiht . unde âne allero dingo machunga . so chido ih paldo . daz casus nieht nesi si quidem inquit aliquis diffiniat casum esse productum eventum temerario motu . et nulla conexione causarum . nihil omnino casum esse confirmo Nb 305,19/20 [233,17] (Nc 711,18 [28,4] s. 2b); mahhunga manîgî Vermehrung: segen ramet ad multiplicationem (ze machungo manigi) ... diu multiplicatio (manigmachunga) geschehe dannan uz [vgl. benedictio proprie ad multiplicationem valet, Aug., En.] Npgl 66,8; b) Anschlag, Machenschaft, Intrige: mahhunga (ł) reisunga (fehlt 5 Hss.) [(Esther) procidit ad pedes regis, ... oravit ut malitiam Aman Agagitae, et] machinationes (1 Hs. -tio, Gl 5,93,24) [eius pessimas, quas excogitaverat contra Iudaeos, iuberet irritas fieri, Esth. 8,3] Gl 1,491,51. i. ab Herode et Herodiade quia illusum i. behuodon remisit eum Herodes ad Pilatum ut crucifigeret eum. Ideo dicuntur Ihesum crucifixisse. quod factio. i. machunga [Randgl. zu: sic et filius hominis passurus est] ab eis [Matth. 17,12] 714,41. i. ab Herode et Herodiade ... quod factio eorum in occisione domini [Bd. 6, Sp. 123] consenserit, darunter mahchunga fraudolentia ł insidiae [Randgl. zu: sic et filius hominis] passurus est ab eis [ebda.] 5,14,59 (zur Verweisung der Gl. auf factio, vgl. Frank, Hss. S. 36 Anm. z. St.). machunga [non potest excusari Herodes propter homicidium, quia ad hoc iuraverat, ut futurae occasioni] machinas [praepararet, Beda in Matth. p. 71] 4,313,29. 2) das, was etw. schafft, bedingt, das Bewirkende, der Auslöser, Grund (für das Entstehen oder Eintreten von etw.): a) allgem.: edificia . ł mahhunga [hinc nobis oritur mundi nascentis origo, cuderet ut summus rerum] molimina [princeps, Aldh., De virg. 745] Gl 2,13,19 (zu lat. aedificia vgl. Gloss. CGL IV,538,37), dazu auch: machunga 3,8,14. tiu argumenta sint a causa . uuanda qualitates . so fortitudo ist . unde uelocitas . die sint causę . daz chit machunga . und uuurcheda dero qualium . so fortes . unde ueloces sint Nb 106,19/20 [92,18]. nieht negeskihet ardingun ... tannan iz keskihet . taz ist sin urhab . taz ist sin samo . daz ist sin machunga . daz ist sin errecheda . tiu iz fasto zu iro bindet 281,12 [217,13] (zu mahhunga neben sâmo vgl. auch Nc 711,18 unter b). diz sint machunga des ungeuuanden liebes hae sunt igitur causae fortuiti conpendii 308,19 [235,19]. nu neist tiu uuarra reda nehein machunga des tingis . aber daz ding . machot tia reda uuarra est autem quidem vera oratio . nequaquam causa . quod sit res . verum tamen videtur quodammodo res causa . ut sit oratio vera Nk 488,26/27 [135,9]. tiu sint aber naturlicho ungeskeiden . tiu uone einanderen iro uuesen habint. Unde doh neuuederiz machunga neist . tes anderis sed nequaquam causa est alterum alteri . ut sit 489,19 [136,6]. res et negotia de quibus fiunt controuersię . causę dicuntur .i. machunga dis stritis Nr 646,2 [113,19] (S 145,14 s. 1a); — ferner: Nb 316,9. 16. 317,10/11 (alle causa). 24. 318,5 (causa). 12 (causa) [240,23. 28. 241,12. 21. 28. 242,2/3]; b) (Wirk-, Grund-)Stoff, Mittel (für etw.): geciug machunga instrumenta [am Rande zu: facunda gementi] materia [est dixisse nihil, Ar. I,819] Gl 2,29,27 (geciug ein weiteres Mal über materia, vgl. von Gadow, Aratorgl. S. 42,112b). samen unde machunga allero dingo uuaren darinne (sc. in den vier Gefäßen Apolls) [vgl. singulae autem .s. earum urnularum gestabant quaedam semina et elementa rerum, Rem.] Nc 711,18 [28,4] (zu mahhunga neben sâmo vgl. auch oben Nb 281,12 [217,13] unter a; zur Wiedergabe von elementa vgl. Glauch, Mart. Capella S. 384); — irdahtiu mahhunga ‘künstliches Mittel’: uuar chamen frouvun dara in iro selda ... . scone in anasihte . ni fone deheinero irdahtero machungo . fone selbsconi skimbare (quaedam matronae) non vultuosae . i. pulchrae . circa faciem conquisitis figmentis rerum . simplici quadam comitate praenitentes Nc 801,14 [120,2/3]. 3) nur auf nur auf Konjektur beruhend (s. Formenteil): souuio .. nga (Piper konjiz. machunga) bildonnes pedige . fone quinque sensibus . si erferet toh âne sensum . alliu diu gesihtigen bilde . nals toh nieht mit tero chunste des sensus . nube mit iro selbero chunste (imaginatio quoque) tametsi sumpsit ex sensibus exordium . visendi . formandique figuras . sensu tamen absente . conlustrat quae(que) sensibilia Nb 338,21 [256,2]. Vgl. -mahhunga. Vgl. Schröbler S. 96. 97 f. [Bulitta] [Bd. 6, Sp. 124]
-mahhunga vgl. heilîg-, huor-, lust-, manag-, nôt-, stancmahhunga.
mahi Gl 5,36,32 s. mago2. |
| mahhônto
| | 1) (ein Geschehen) bewirkend: machinte [foedum est enim apud Assyrios si femina inrideat virum] agendo [ut inmunis transeat ab eo, Judith 12,11] Gl 1,484,44 (4 Hss. gimahhônto). uuanda sin (Merkurs) gerta | | 2) etw. hervorbringend, in der Verbindung brieggon mahhônto Grimassen schneidend: vultus quoque pro sententię dignitate mutandi sunt . sed non ita ut ystrionibus mos est . i. anterarin . qui ora torquendo . i. prieken machondo | | mahhunga
| | 1) das Herstellen, (Be-)Wirken, die Verursachung von etw. (häufig Schlechtem): | | | a) allgem.: machungun [ad innumera mala ... addit ... Florus ..., ut honorabiles quosque viros ... patibulo subfigeret eo tempore, quo perturbari Iudaeorum statum novarum rerum] molitionibus [accidit, Ruf., Hist. eccl. II,26 p. 179] Gl | | | b) Anschlag, Machenschaft, Intrige: mahhunga (ł) reisunga (fehlt 5 Hss.) [(Esther) procidit ad pedes regis, ... oravit ut malitiam Aman Agagitae, et] machinationes (1 Hs. -tio, Gl 5,93,24) [eius pessimas, quas | | 2) das, was etw. schafft, bedingt, das Bewirkende, der Auslöser, Grund (für das Entstehen oder Eintreten von etw.): | | | a) allgem.: edificia . ł mahhunga [hinc nobis oritur mundi nascentis origo, cuderet ut summus rerum] molimina [princeps, Aldh., De virg. 745] Gl 2,13,19 (zu lat. aedificia vgl. Gloss. CGL IV,538,37), dazu auch: | | | b) (Wirk-, Grund-)Stoff, Mittel (für etw.): geciug machunga instrumenta [am Rande zu: facunda gementi] materia [est dixisse nihil, Ar. I,819] Gl 2,29,27 (geciug ein weiteres Mal über materia, vgl. | | 3) nur auf nur auf Konjektur beruhend (s. Formenteil): souuio .. nga (Piper konjiz. machunga) bildonnes pedige . fone quinque sensibus . si erferet toh âne sensum . alliu diu gesihtigen bilde . nals toh nieht mit |
|