Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
mantinisc bis mapoldin (Bd. 6, Sp. 269 bis 271)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis mantinisc adj.; zur Bildg. vgl. Hornbruch S. 210 f.
mantins̣en: gen. sg. m. Gl 4,336,4 (mus. Brit. Add. 19723, 10. Jh.).
aus Mantua, einer Stadt am Fluß Mincio, stammend (in interpretierender Übers.): mantinsken [hos (ruhmreichen Männer) celsi cantus, Smyrnae de fonte fluentes, illos] Minciadae [celebrat dulcedo Maronis, Juv., Praef. 10] (zur Wiedergabe des lat. Herkunftsadj. vgl. Ertmer S. 78).
 
Artikelverweis 
manua s. AWB men(i)uua.
 
Artikelverweis 
[mânuthuuendig as. adj.; vgl. mhd. Lexer mânwendic.
manuht-uuendig: Grdf. Gl 4,290,16 = Wa 51,4 (Ess. Ev.).
Verschrieben: manuth-uuendinga: nom. sg. f. Gl 2,700,69/70 (-dinga).
1) monatlich, jeden Monat wiederkehrend: menstrua iđ manuthuuendinga [Randgl. zu: ipse pater statuit, quid] menstrua luna [moneret, Verg. G. I,353] Gl 2,700,69/70.
2) an Epilepsie leidend: manuhtuuendig [domine, miserere filio meo quia] lunaticus [est, et male patitur, Matth. 17,14] Gl 4,290,16 = Wa 51,4.]
 
Artikelverweis 
manung st. m.; vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 343. — Graff II,770 f. s. v. manunga.
manungū: dat. pl. S 195,23 (B).
Mahnung, Ermahnung: truhtin peitoot vnsih tagalihhin desem vviheem sineem manungum tatim vnsih anlegan scolan haec complens dominus, expectat nos cottidie his suis sanctis monitis factis nos respondere debere.
Vgl. manunga.
 
Artikelverweis 
manunga st. f., mhd. Lexer manunge, nhd. DWB mahnung; as. mānunga, mnd. māninge, mnl. maninge; ae. manung; vgl. afries. moninge. — Graff II,770 f.
manung-: nom. sg. -a Gl 2,96,26 (Sg 299, 9. Jh., Schlettst., 12. Jh.). 36 (Sg 299, 9. Jh.). 142,40 (Leipzig Rep. II. A. 6, 9. Jh.). 4,111,51 (Sal. a2). 151,35 (Sal. c). Mayer, Griffelgl. Salzb. S. 75,157 (Salzb. St. Peter a VII 2, Gll. 9. Jh.). Npgl 70,20; -e Gl 4,129,10 (Sal. c; -ūge); 111,51 (Sal. a2); dat. sg. -u [Wa 15,4 (as. Ps., 10. Jh.).] S 191,28 (B). O 3,15,10; -o Gl 2,289,51 (M, 3 Hss., davon 1 Hs. -v-). Mayer, Glossen S. 102,11. Nc 738,21 [54,13]. W 82,4 [157,3/4]; -a Gl 2,289,52 (M; oder nom.?). Mayer, Glossen S. 14,27 (Bern 89, 9. Jh.; oder nom.?); acc. sg. -a Gl 2,84,6 (3 Hss., darunter Stuttg. H. B. VI 109, 9. Jh.). 86,34 (Würzb. Mp. th. f. 146, 9. Jh.). 88,56 (Bern 89, 9. Jh.). 89,32 (Paris Lat. 12445. Rheims 671. clm 6355, alle 9. Jh.). 138,53 (Sg 299, 9. Jh.). 140,7 (Schlettst., 12. Jh.). 4,321,26 (Berl. Ham. 132. Vat. lat. 7222, beide 9. Jh.). 41 (Berl. Phillipp. 1741, Gll. 9. Jh.?). Beitr. (Tüb.) 102,320,22. O 2,24,3. Np Cant. Deut. 14; nom. pl. -a Siewert, Gl. S. 150,12; dat. pl. -oom S 202,16/17 (B). — maninge: nom. sg. Gl 3,382,38 (Jd).
Mit verkürzter Schreibung: m ga: acc. sg.? Beitr. (Tüb.) 102,320,22 (l. manunga).
Mit Umstellung der Buchstaben (vgl. Blech, Gl.-Stud. S. 295): magunna: acc. sg.? Gl 2,90,55 (Paris Lat. 12447, 10. Jh.). [Bd. 6, Sp. 270]
Verschrieben: mandunga: acc. sg. Npw Cant. Deut. 14.
[Ae. ist (vgl. Michiels S. 16): monung: nom. sg. Gl 2,244,21 (Ld.). 245,48 (Sg 299, 9. Jh.). 246,29. 248,54 (Berl. Lat. 4° 676, 9. Jh.); monug: dass. 244,21/22 (SOmer 150, Gll. 10. Jh.?). 22 (Fulda Aa 2, 9. Jh.; nach Schulte, Gregor S. 306,5 u. 312,5 Entstellung aus ae. monung).]
ma Ernst, Griffelgl. S. 288,12. 293,16 s. AWB manôn.
1) (Er-)Mahnung: manungo [vos pro nobis petite, ut digna vobis operari valeamus, ne ab] exhortatione [lingua torpeat, Greg., Hom. I,17 p. 1497] Gl 2,289,51. maninge epytomen commonitorium 3,382,38. manunga admonitio 4,111,51. 129,10. manunga monitus 151,35. manunga [initium ergo salutis nostrae deo miserante habemus ... ut adipiscamur quod acquiescendo] admonitioni [cupimus, divini est muneris, Genn., De eccles. dogm. XXI p. 985D] Mayer, Glossen S. 14,27. manungo [per universa operum] molitionum [-que nostrarum momenta circumagens, Cassian, Coll. 24,6, PL 49,1295A] 102,11. manunga exortationes Siewert, Glossen S. 150,12. [thar scal ik bedon te themo heligon temple ... mid theru manungu thero forhtu et adorat cum conpunctione timoris templum sanctum Wa 15,4.] denne fona manungoom sineem puazza andres vntarambahte cum de monitionibus suis emendationem aliis subministrat S 202,16/17. maht selbo iz lesan thare, sina manunga alla ioh lera filu folla thrawa ouh filu suara O 2,24,3. unde er post passionem inphienge spiritum sanctum. Lera fone apostolis et prophetis. Manunga fone simplicibvs (Npw mandunga fone den einualtigen) et lac de ovibus [vgl. et lac de ovibus, levior doctrina simplicium, Sg 27] NpNpw Cant. Deut. 14. vuieo ubele sie mir lichen mugen . âne daz sie mir disciplina sint . unde admonitio (manunga) . nals desertio Npgl 70,20. ih bin iedoh uon siner manungo in minemo herzen iruuarmet W 82,4 [157,3/4]; ferner: S 191,28 (admonitio). O 3,15,10; hierher wohl auch: manunga [quod si nec illum audierit, adhibeatur et tertius vel corrigendi studio vel] conveniendi [sub testibus, Hier. in Matth. 18,15, CCSL 77,161,619] Mayer, Griffelgl. Salzb. S. 76,157; — wohl im Sinne von Mahnschreiben: manunga [veniat ergo] commonitorium [in medium, ut scire possit vestra beatitudo, Conc. Carth. Praef. p. 142] Gl 2,142,40 (vgl. Frank, Glossen S. 79,93).
2) Aufforderung: manunga [edicite, ut et meam] suggestionem [ratam esse vobis advertant, Conc. Afr. LXIV p. 156] Gl 2,84,6. 86,34. 4,319,41. Beitr. (Tüb.) 102,320,22. manunga [audivit dignatio vestra,] suggestionem [fratris et coepiscopi nostri Fortuniti ... ? Conc. Carth. VI p. 145] Gl 2,88,56. 89,32. 90,55. 96,26. 138,53. 140,7. 4,321,26. manunga [atque ideo fratres] suggestionem (Hs. suggestio) [nostram libenter admittite, Conc. Afr. XLVII p. 150] 2,96,36. so uuurten do die uzenan ringes heizent . fone selbes tes prutegomen manungo geladot ipso commonente Cillenio . convocantur Nc 738,21 [54,13].
3) Erhebung (von Abgaben): monung gaebles [Theodorici regis temporibus pater soceri mei in Sicilia] exactionem (Hss. exactio) [canonicis egerat, Greg., Dial. 4,30 p. 420] Gl 2,244,21. 245,48. 246,29. 248,54 (vgl. Schulte, Gregor S. 425,80).
Vgl. manung, zuomanunga.
 
Artikelverweis 
fir-manunga st. f., mhd. Lexer vermanunge, nhd. DWB vermahnung; mnd. vormāninge, mnl. vermaninge; afries. formoninge, -maninge (vgl. Afries. Hwb. S. 164). — Graff II,771. [Bd. 6, Sp. 271]
fer-manung-: acc. sg. -a Npgl 70,19; uer-: dat. sg. -o Thoma, Glossen S. 3,30. 9,2.
Geringschätzung, Ablehnung, Verachtung: ce uuidersihte ce uermanungo [dixitque Sarai ad Abram: Inique agis contra me: ego dedi ancillam meam in sinum tuum, quae videns quod conceperit,] despectui me habet [Gen. 16,5] Thoma, Glossen S. 3,30. ce hazze ce uermanungo [rursumque concepit (Lea) et peperit filium, et ait: Quoniam audivit me dominus haberi] contemptui [, dedit etiam istum (den Sohn) mihi, Gen. 29,33] 9,2. er uuolta dina obędientiam (gehorsami) . dina subiectionem (undertani) . du zuge aber fure contemptum (fermanunga) Npgl 70,19.
 
Artikelverweis 
manuuerdanî st. f.; zur Bildung vgl. Splett, Ahd. Wb. I,2,1099 u. firleitenî, Ahd. Wb. 5,796. — Graff I,992.
man-uuerdini: gen. sg. Npgl 76,10.
Menschwerdung: alde irgizet er zesceinenne dia gnada sinero incarnationis (manuuerdini) . die er geheizzen habet?
 
Artikelverweis 
manzin Gl 1,595,52 s. AWB mânilî(n).
 
Artikelverweis 
manzon sw. m. pl., nhd. dial. rhein. manze (meist pl.) Rhein. Wb. 5,848 f. — Graff II,818.
manzon: nom. pl. T 58,1.
(Mutter-)Brust: salig uuamba thiu thih truog inti thie manzon thie thu sugi beatus ... ubera quae suxisti.
 
Artikelverweis 
mapeldorn Gl 4,180,15/16 s. AWB mapulder as.
 
Artikelverweis 
mapoldin ZfdA. 57,126 s. AWB mapuldrîn as.