Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
mein bis fir-meinen1 (Bd. 6, Sp. 336 bis 338)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis mein st. n., nhd. frühnhd. mein m. n. (vgl. DWb. VI,1912); as. mên, mnd.in (s. v.in adj.), mnl. mein; ae. mán; an. mein. — Graff II,780.
mein: nom. sg. Gl 1,215,21 (R). 3,239,8 (SH a2, 2 Hss.). 259,63 (SH a2, 2 Hss.). Nb 319,27 [243,2]. Nc 718,16 [35,8]; gen. sg. -]is Npgl 54,11; dat. sg. -]e O 2,17,4. 21,7; acc. sg. -] Gl 1,285,23 (Jb-Rd). Beitr. (Halle) 85,60,53 (Würzb. Mp. th. f. 79, Gll. 9. Jh.). Nb 35,9 [28,23]. Np 108,23; dat. pl. -]en S 147,17 (BB); — menas: gen. sg. Gl 4,304,1 = Wa 61,3/4 (Ess. Ev.). [Wa 63,7/8].
Frevel, Missetat, Verbrechen: mein nefas Gl 1,215,21. mein [qui dormierit cum masculo coitu femineo, uterque operatus est] nefas (Hss. noch inlicitum) [Lev. 20,13] 285,23. mein facinus 3,239,8. scelus 259,63. ideo traditum illis dixit evangelista. ut eos crimine implicatos, that sia thes menas filu sculdiga uuarun [zu: tunc ergo tradidit eis illum ut crucifigeretur, Joh. 19,16] 4,304,1 = Wa 61,3/4. mein [nulla causa, nulla criminatione, nulla malitia] crimen [mihi obiiciunt, Is., Syn. 1,10 p. 830] Beitr. (Halle) 85,60,53. ich habe gisundot in aller slahte huore: ... in unkiusci mit diu mennisco in huorlichen meinen in diheina wis sih selben biwellen mac S 147,17. [thia othera vurthun thes menas sculdige that sin iro brothar ferkoftun alii (sc. die anderen Söhne Jakobs) vero per malitiam venditores fratris fuerunt [Greg., Hom. II,38 p. 1638] Wa 63,7/8.] thaz sie ... mit themo meine ni werden zi az eine [vgl. humana natura ... putredine peccatorum illaesa servatur conditori suo, Hrab.] O 2,17,4 (zur Übers. vgl. Erdm. S. 405). thaz io bi themo meine thaz muat si fasto heime, then hugu in then githankon ni lazet wergin wankon 21,7 (zur Übers. vgl. ders. S. 407). mir unmuoza fone diu uuas . daz ih mein zuo mir lieze . dir anasehentero non erat fas locum esse sacrilegio sub tuis oculis Nb 35,9 [28,23]. solchen zuiuelon so du (sc. Apollo) bist . taz ist mein hunc quippe ambiguum nefas putamus Nc 718,16 [35,8]. (ih bin irscrecchet) fone Nazareth in Capharneum . dannan in Bethsaidam ... Ziu? âne fristendo iro mein Np 108,23. in iro mitti ist arbeit . unde unreht . daz chit oppressio . unde nefanda iudicia (meinis uberteilida) Npgl 54,11; ferner: Nb 319,27 [243,2] (nefas).
Vgl. mein adj., meina, meinida, firmeinen1, firmeinisôn.
 
Artikelverweis 
mein Gl 4,296,16 s. AWB magan st. n.
 
Artikelverweis 
mein Gl 1,770,10 (M, Zürich Rhein. 66, Hs. 12. Jh.) in: meinbrieve [notum mihi factum est sacramentum, sicut supra scripsi] in brevi [Eph. 3,3] (2 Hss. brieui, 3 Hss. ana preui) ist verschr. für in ein. [Bd. 6, Sp. 337]
 
Artikelverweis 
gi-mein s. AWB gi-meini.
 
Artikelverweis 
meina st. f., mhd. meine, nhd. dial. schwäb. (älter) mein(e) Fischer 4,1576; mnd.ine, mnl. mene. — Graff II,780 f.
Nur bei O belegt.
mein-: acc. sg. -a O 1,1,70. 20,20 (FPV, -- F). 2,6,16. 22,34. 3,10,40. 14,19. 18,53. 4,11,32. 27,1. 34,2. 5,23,65. 25,72; dat. pl. -on 3,19,23. 20,183. 4,3,3; acc. pl. -a 3,18,69 (FPV; oder FP sg. (?), s. u.).
meino O 4,17,28 s. dort.
Nur in best. Verbindungen als Interjektion verwendet, zur Hervorhebung des Wahrheitsgehalts einer Aussage: fürwahr, z. T. auch mit dem Ausdruck des Bedauerns: leider: thia meina: ira ferah bot thaz wib, thaz iz (das Kind) muasi haben lib; ni funtun thia meina ginada niheina O 1,20,20. thar hereron thie wise sizzent zi iro muase; gismekent (thie welfa) thoh thia meina thera selbun aleiba 3,10,40. (die Märtyrer) ni namun thia meina wafanes gouma, liuto fillennes, noh fiures brennennes 5,23,65; ferner: 2,22,34. 3,18,53. 4,27,1; — thio meina: namun sie tho steina sar io thio meina, thaz sliumo sies gihulfin joh inan anawurfin O 3,18,69 (V, thia P, dia F, daher wohl Numeruswechsel (Sing. statt Plur.) bei PF, vgl. Kelle 2,359 f.); — bî thia meina: zi nuzze grebit man ouh thar êr inti kuphar, joh bi thia meina isine steina O 1,1,70. in tod ... ni gigiangin (Adam u. Eva), thoh siu tharazua fiangin, noh bi thia meina in freisa niheina 2,6,16. er (Hieronymus) quit, sin sumiliche, thoh in thaz werk liche, sie thoh, bi thie meina, thes argen nemen gouma 5,25,72; ferner: 3,14,19. 4,11,32; — in thia meina: erda bibinota, thiu gotes kraft sies notta, ouh in thia meina so spialtun sih thie steina O 4,34,2; — thên meinôn: si liafun zi iro steinon sar io then meinon; mit then io then wilon so woltun sie nan pinon O 3,19,23. quam tho thara ingegini (dem Heiland) mihil woroltmenigi nales then meinon bi druhtinan einon, suntar sie in then fertin ouh Lazarum irkantin 4,3,3; hierher auch, bei Auffassung von after als Adv. (so Piper, Glossar S. 289, Kelle 3,388): sar after then meinon so woltun sie nan steinon 3,20,183; oder ist after als Präp. zu sehen (?), dann wäre von meina ‘Meinung, Ansichtin sonst nicht belegtem eigentlichen Gebrauch auszugehen, vgl. Ahd. Wb. 1,46 s. v. after; wohl nicht zu mein st. n.
 
Artikelverweis 
gi-meina sw. f. (zum Ansatz vgl. Wilm., Gr. 22 § 452 Anm. 1), frühnhd. gemeine st. sw. f. (vgl. DWb. IV,1,2,3220); vgl. nhd. dial. bair. gemain Schm. 1,1613, mnd. gemêine, ae. gemána m. — Graff II,784 s. v. in gameinun.
ki-mein-: acc. sg. -un Gl 2,679,66; gi-: dass. -un Np 35,6.
Nur in der Präp. verb. in gimeinûn in adverbialem Gebrauch belegt.
1) in gleicher Weise, unterschiedslos: trohten in himele ist din gnada . diu fore allen gnadon ist . die du echert dinen heiligon gibest. Andere gnada die in erdo sint . kibest du in gemeinun ubelen unde guoten Np 35,6 (Npw gimeinî).
2) gemeinschaftlich: in kimeinun [ne signare quidem aut partiri limite campum fas erat:] in medium (vgl. in commune, id est in publicum, Serv.) [quaerebant, ipsaque tellus omnia liberius nullo poscente ferebat, Verg., G. I,127] Gl 2,679,66.
Vgl. gimeinî.
 
Artikelverweis 
-meinde vgl. AWB almeinde mhd. [Bd. 6, Sp. 338]
 
Artikelverweis 
meindi S 153,21 s. AWB mendî(n).
 
Artikelverweis 
meineid st. m., mhd. Lexer meineit, nhd. meineid; as. mênêth, mnd.iit, mnl. meineet; afries. mēnēth; ae. mánáþ; an. meineiđr. — Graff I,151.
mein-eid-: dat. sg. -e Gl 2,608,19 (2 Hss.). S 145,23 (BB); acc. pl. -a T 30,1. Nb 39,31 [32,15] (zweites -i- übergeschr.); main-eidin: dat. pl. S 359,84; -aiden: dass. 356,41. — men-eth: acc. sg. S 319,33 = Wa 17,7.
Formen der i-Dekl. im Plur. (vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 194 Anm. 1): mein-eid-: nom. pl. -i Gl 2,321,23 (Frankf. lat. qu. 74,9. Jh.); -eiti: dass. ebda. (Carlsr. Aug. CXI, 9. Jh; zu -t- für d vgl. Kögel S. 121).
Verstümmelt, mit prothetischem h- beim Zweitglied: meir| heidan: dat. pl. Gl 2,149,8/9 (mus. Brit. Arund. 393, 9. Jh.).
Meineid: meineidi [de avaritia, proditio, fraus, fallacia,] periuria [... oriuntur, Greg., Mor. in Job 31,45 p. 1036] Gl 2,321,23. meineide [quos manus atque lingua] periurio [aut sanguine civili alebat, ... ei Catilinae proxumi familiaresque erant, Sall., Cat. 14 p. 157,3] 608,19. ich habe gisundot ... in meineide S 145,23 (BB, in meinan eiden WB). (ik) meneth suor an uuiethon 319,33 = Wa 17,7. ich pin schuldik worden ... an mainaiden S 356,41. ni fursuueri thih, uuanta thu giltis gote thina meineida non perierabis, reddes autem domino iuramenta tua T 30,1. meineida netaront in nil nocent ipsis periuria Nb 39,31 [32,15]; ferner: S 359,84; — hierher wohl auch, vielleicht bei Verwechslung von sacrificium mit sacramentum (zur Wiedergabe des lat. Lemmas durch eid vgl. Ahd. Wb. 3,96): idem totlichen meinheidan [Randgl. zu: qui fugientes ... proclamaverunt se Christianos esse, et eo usque astricti sunt, ut manus eorum comprehendentes violenter attraherent, et] funestis sacrificiis [admoverent, Conc. Anc. XXIII p. 119] Gl 2,149,8/9.
Abl. meineidîg.
 
Artikelverweis 
meineidîg adj., mhd. Lexer meineidic, nhd. DWB meineidig; mnd. iidich, mnl. meinedich; afries. mēnēthich.
mein-eidegs: nom. sg. m. Gl 3,253,72 (SH a2, Wien 2400, 13. Jh. clm 2612, 12. oder 13. Jh.).
meineidig: periurus.
 
Artikelverweis 
fir-meinen1 sw. v., mhd. nhd. (älter) vermeinen; mnl. vermenen; vgl. an. meina, got. -meinjan. — Graff II,782.
fir-meinne (zur Geminate nach langem Vokal im Oberd. vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 359 Anm. 1): 1. sg. conj. Gl 1,539,11 (M, 6 Hss., 10.—12. Jh., 1 Hs. uir-).
var-mein-: inf. -an Beitr. (Halle) 85,231,73 (Vat. lat. 3860, Hs. 9./10. Jh.); fir-: part. prt. -it Npw 131,12; fer-: 1. sg. -o Np 88,35.
Verschrieben: fir-man-: 1. sg. conj. -e Gl 1,539,12 (M); -] 13 (M, clm 17403, 13. Jh.; uir-).
1) entweihen: noh mina beneimeda nefermeino ih neque profanabo testamentum meum Np 88,35. die daz (sc. mina bimeinida unde mina gigihte) niuuerent, die nisint Dauidis chint, umbe die niuuirt doh nieht firmeinit der eit Npw 131,12 (neuuirt doh ze leibo Np).
2) falsch schwören: firmeinne [egestate compulsus furer, et] periurem [nomen dei mei, Prov. 30,9] Gl 1,539,11.
3) (unrechtmäßig) abstreiten: varmeinan abiurare (Glossen: denegare, tollere, vgl. PL 59) [deo titu- [Bd. 6, Sp. 339] lum nomenque paternum credimus esse nefas, Prud., Apoth. 223] Beitr. (Halle) 85,231,73.
Vgl. firmeinisôn.