Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
fir-meinida bis gi-meinmerki (Bd. 6, Sp. 363 bis 366)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis fir-meinida (auch -idî in späten Hss., vgl. Kluge, Stammb.3 § 125) st. f. — Graff II,793.
uar-meinid-: dat. sg. -o Gl 2,407,56; fir-: dass. -o 1,777,6. fir-meinidi: dat. sg. Gl 2,471,29 (Paris Nouv. acqu. lat. 241, Hs. 11. Jh.).
1) vorgefaßte Meinung, Vorurteil: firmeinido [testor coram deo, ... ut haec custodias sine] praeiudicio [nihil faciens in alteram partem declinando, 1. Tim. 5,21] Gl 1,777,6.
2) Bestimmung, Vorschrift: uarmeinido [quisque putat fato esse locum, sciat, omniparentem esse deum, nulli vetitum fatalibus astris, nec mathesis] praescripto (Glossen: constituto, impedimento, vgl. PL 60) [aliquo pia vota repelli, Prud., Symm. II,479] Gl 2,407,56. 471,29.
 
Artikelverweis 
gi-meinida1 (auch -idî1 in späten Hss., vgl. Kluge, Stammb.3 § 125) st. f. — Graff II,793.
ke-meinida: acc. sg. Gl 1,756,47 (3 Hss., darunter Carlsr. Aug. LXXXIII, Gll. 9./10. u. 11. Jh.). 5,20,20.
gi-meinidi: nom. sg. Gl 1,667,19 (M, Göttw. 46/103, Gll. 12. Jh.?).
1) Ratschluß: kemeinida [scimus autem quoniam diligentibus deum omnia cooperantur in bonum, iis, qui secundum] propositum [vocati sunt sancti, Rom. 8,28] Gl 1,756,47. 5,20,20.
2) Dekret: cheisarlich gimeinidi chunt si [consilium inierunt omnes principes regni tui, magistratus ... ut] decretum imperatorium exeat [Dan. 6,7] (3 Hss. bimeinida, 1 Hs. gibot, 1 gimuoti).
Vgl. foragimeinidôn.
 
Artikelverweis 
gi-meinida2 (auch -idî2 in späten Hss., vgl. Kluge, Stammb.3 § 125) st. f., mhd. nhd. Lexer gemeinde; as. gimêntha, mnd. gemêinde, mnl. gemeende; vgl. afries. mēnte. — Graff II,785.
ki-meinith-: dat. sg. -u Gl 1,214,31 (K); ke-: acc sg. -a S 27,15 (Patern.); chi-meinidh: nom. sg. I 15,12 (zum endungslosen Nom. Sing. vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 207 Anm. 2); gi-meinidha: acc. sg. S 30,54 (Wk); -meinid-: dat. sg. -e 147,10 (BB); acc. sg. -a O 4,11,32 (PV); -meinada: dass. ebda. (F); ge-meind-: nom. sg. -e Npw 103,17; acc. sg. -e S 339,19; -mainde: acc. sg. 355,18. — gi-menida: acc. sg. Gl 2,19,2; [-menitha: acc. sg. Awf. Tg. 91,18].
gi-meinidi: gen. sg. Npw Cant. Deut. 26.
Verschrieben: gi-meidie: dat. sg. S 181,7 (l. gimeinidie, Steinm.).
1) Teilhabe: ich habe gisundot ... in huormachungo, in huoris gimeinide S 147,10. mit dero gimeinidie dinas lichanamon unta dinas blutas 181,7. in dheseru urchundin ist ziuuare araughit dhera dhrinissa zala endi chimeinidh iro einuuerches quo testimonio et trinitatis numerus [Bd. 6, Sp. 364] et communio cooperationis ostenditur I 15,12. ni wasgu ih sie (die Füße) ... thir (Petrus), ni habest thu deiles wiht mit mir, ouh ... gimeinida niheina [vgl. si non lavero te, non habebis partem mecum, Joh. 13,8] O 4,11,32.
2) Gemeinschaft, Gemeinde:
a) bez. auf die Heiligen: kilaubu ... in uuiha khirihhun catholica, uuihero kemeinitha S 27,15. ich gloube die gemainde aller gotes heiligin 355,18. [gilouis thu ... an thia hilagon samunga endi helagaro gimenitha Awf. Tg. 91,18.] ih uzene siu dera gimeinidi dera heiligona Npw Cant. Deut. 26 (Np communio); ferner: S 30,54;
b) bez. auf die Christen: liutstam daz in khirihhun kimeinithu suhtiker Necolaum (sc. wohl Nicolaitam) stultum in ecclesiae languentem Gl 1,214,31 (vgl. Splett, Stud. S. 306). ich gloube die gemeinde der heiligen christenheite S 339,19;
c) bez. auf Klosterbrüder: si stiftent munestiura an iro eigenen, daz da inne si diu gemeinde dero heiligen pruodera Npw 103,17 (Np communio, Npgl gimeini lîb).
3) das Allgemeine, Allgemeines: gimenida [non igitur speciem per singula sermo retexit, sed] genus [explanat salebroso pagina versu, Aldh., De virg. 469] Gl 2,19,2.
Vgl. gimêntho as., almeinde mhd.
 
Artikelverweis 
fora-gi-meinidôn sw. v.
Praet.: fora-ge-meinidota: 3. sg. Gl 1,760,17 (Carlsr. Aug. LXXXIII, Gll. 9./10. u. 11. Jh.).
vorherbestimmen, im voraus festlegen: foragemeinidota [loquimur dei sapientiam, ... quam] praedestinavit [deus ante saecula in gloriam nostram, 1. Cor. 2,7].
 
Artikelverweis 
fir-meinisôn sw. v.; vgl. ae. āmānsian (vgl. Bosw.-T., Add. S. 4). — Graff II,782.
far-main-: part. prt. -sot Gl 1,24,20 (K); -mein-: dass. -isot ebda. (Pa).
nur im Part Praet.: abscheulich: farhuuazan farlor sama farmeinisot anathema perditio sive abominabilis.
Vgl. firmeinen1.
 
Artikelverweis 
meinlîh adj.; ae. mánlic (vgl. Bosw.-T., Suppl. S. 631); an. meinligr; vgl. mhd. meinlîche adv. — Graff II,780.
mein-lih: Grdf. Gl 1,215,25 (KRa). 230,4 (Ra; meinlih aus mein korr.).
frevelhaft, schändlich: meinlih firinlih nefandum (Hs. -tum) cruentum Gl 1,215,25. meinlih profana 230,4.
 
Artikelverweis 
gi-meinlîh adj., mhd. nhd. (älter) gemeinlich; mnl. gemeenlijc; ae. gemǽnelíc; vgl. afries. mēnlik. — Graff II,784.
ca-mein-lih-: nom. sg. f. -iu Mayer, Glossen 51,17 (clm 4542, Hs. 9. Jh.); ke-: Grdf. -] Ni 515,30/5161 [23,10]; ge-: dass. -] 516,1/2 [11]; -lich-: nom. sg. m. -er Gl 3,410,7 [HD 2,77].
Verschrieben: ke-mein-liceh: nom. pl. m. Ni 529,18/19 [38,26/27] (l. -liche).
allgemein (im Gegensatz zu speziell, besonder, in philosophisch-logischem Zushg.): cameinlihiu [ubi apte quoque] generalis [ad discipulos exhortatio subinfertur, Greg., Hom. I,12, PL 76,1121D] Mayer, Glossen 51,17; in Ni in philosophischem Zushg.: sid tero [Bd. 6, Sp. 365] uuorto . sumelichiu sint kemeinlih . sumelichiu einluzlih . ih chido daz gemeinlih . taz fone manigen gesprochen ist . vt homo quoniam autem sunt haec quidem rerum universalia . illa vero singillatim . dico autem universale . quod in pluribus natum est praedicari Ni 515,30/516,1. 516,1/2 [23,10. 11]. ube alle geiihte . unde alle lougena . kemeinliche . ioh sunderige solih sint si omnes affirmationes . vel negationes . vel in his quae in universalibus dicuntur universaliter Ni 529,18/19 [38,26/27]; — Glossenwort: gemeinlicher communis [vgl. HD 2,77; Steinm. -ius] Gl 3,410,7 [HD 2,77] (oder ist das Adj. im Sinn vongewöhnlichauf folgendes wegerich plantagini zu beziehen?).
 
Artikelverweis 
gi-meinlîhhn adv., mhd. gemeinlîhen; mnd. gemêin- lĩken, mnd. gemeenliken.
gi-mein-lichen: Gl 1,705,68 (M, clm 22201, 12. Jh.).
in Gemeinschaft: gimeinlichen [nuptias fecit: quiete egit,] communiter [-que vivebant, 2. Macc. 14,25] Gl 1,705,68 (5 Hss. gimahho).
 
Artikelverweis 
gi-meinlîhho adv., mhd. Lexer gemeinlîche, nhd. (älter) gemeinlich; mnd. gemêinlĩk, mnl. gemeenlike; afries. gemēnlike; ae. gemǽnelíce. — Graff II,784.
ka-mein-: -licho Gl 2,330,29 (clm 14747, 9. Jh.); -liho Mayer, Griffelgl. Salzb. S. 41,23 (Salzb. St. Peter a VII 2, Gll. 9. Jh.); ke-: -lîcho Ni 564,30 [79,12]. Nk 368,29 (Hs. A; -i-, Zirkumflex rad. Hs. B = S. CX,32). 493,3 [5,11. Anm. 140,6]; gi-: -liho Gl 2,300,36 (M, 4 Hss.); ge-: -lîcho Nb 56,11 (-i-). 184,3 [46,18. 154,30/155,1]. Nc 825,5 [144,14] (-i-). Nk 375,22 (Hs. A; -i-, Zirkumflex rad. Hs. B = S. CXIII,28). 378,26 [14,5. Anm. 18,11]. — ge-men-: -licho Gl 2,147,8 (Frankf. 64, 9. Jh.; zu bair. frk. -e- für ei vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 44 Anm. 4).
1) gemeinsam, gemeinschaftlich: gezumftigo ł gemenlicho [si quis episcopus de certis criminibus accusatus condemnetur ab omnibus episcopis eiusdem provinciae, cunctique] consonanter [eandem contra eum formam decreti protulerint, Conc. Ant. XCIII p. 127] Gl 2,147,8. si conpascuus ager est . licet conpascere. Taz chit . ist tiu uueida gemeine . so muoz man sia gemeinlicho niezen Nb 56,11 [46,18]. iro beidero membra heizent communiter predicationes . alde proloquia . alde propositiones . alde enuntiationes. Tiu fier uuort . mugen uuir gelicho unde gemeinlicho diuten saga 184,3 [154,30/155,1]. sie (homo et bos) heizent kemeinlicho animalia communi enim nomine utrique . i. homo et bos animalia nuncupantur Nk 368,29 [5,11].
2) gemeinhin, üblicherweise: tise (die Satyrn) irsterbent alle uberlang . samoso mennisken. Dannan heizent sie gemeinlicho macrobitę . daz chit longeui Nc 825,5 [144,14].
3) allgemein, auf allgemeine Weise, im allgemeinen (Gegensatz: besonders, im Besonderen): kameinlicho generaliter [pro totius mundi petit regno, ut diabolus in mundo regnare desistat, Hier. in Matth. 6,10 p. 43A] Gl 2,330,29. Mayer, Griffelgl. Salzb. S. 41,23. gimeinliho [non te] generaliter [ut ceteros, sed specialiter scio, Greg., Hom. II,25 p. 1548] Gl 2,300,36. kemeinlicho uernim uone allen daz ouh fore gesaget ist . daz tu esse unde non esse haben solt fure subiecta universaliter vero quemadmodum dictum est esse quidem et non esse oportet ponere . quemadmodum subiecta Ni 564,30 [79,12]. habet ouh uniuersale accidens . so scientia ist . under iro particularia accidentia so grammatica ist . unde rhetorica . an dien neliget si nieht . si uuirdet aber [Bd. 6, Sp. 366] gemeinlicho gesprochen uone in Nk 375,22 [14,5]. unz hara sageta er gemeinlicho uone allen predicamentis [vgl. igitur universaliter praedicamenta pronunciat, Boeth., Comm. Cat.] 378,26 [18,11]. kemeinlicho zesagenne . ist stilli uuago uuideruuartig. Aber einzen zesagenne . ist iruuerden uuideruuartig perenne est autem simpliciter quidem motui quies contrarium. His autem quae per singula sunt . generationi quidem corruptio 493,3 [140,6].
 
Artikelverweis 
meinlist Mayer, Griffelgl. S. 110,537 s. AWB kleinlist, Nachtrag.
 
Artikelverweis 
gi-meinmerki st. n., mhd. Lexer gemeinmerke, frühnhd. gemeinmärk, nhd. dial. schwäb. gemeinmärke m. n. Fischer 3,340 (alle in anderer Bed.). — Graff II,849.
ke-mein-merche: nom. sg. Nk 402,21. 403,9 (Hs. A, k- u. -che auf Rasur Hs. B = S. CXIX,27). 405,6 (Hs. B) [44,18/19. 45,1 u. Anm. 46,20].
Verschrieben: kemeine merche: nom. sg. Nk 405,6 (Hs. A = S. CXX,7) [46,20 Anm.] (zur Verschr. vgl. Kelle, ZfdPhil. 18,359 Anm. 2).
gemeinsame Grenze: findest tu deheina idun in reizis uuis kaenda . an demo holze . alde an demo steine . tiu ist kemeinmerche . dero in ebin ligendon teilo [vgl. quae cum iuncta sint atque indivisa . punctum quidem partium lineae intellegitur communis terminus . linea vero superficiei . superficies autem solidi corporis, Boeth., Comm. Cat.] Nk 402,21 [44,18/19]. taz kagenuuarta zit . haftet zu demo feruarenen . unde demo chumftigin. Unde ist kemeinmerche iro zueio . ist uzlaz preteriti . anauang futuri [vgl. cum sint partes praeteritum et futurum . quorum praesens tempus communis est terminus, Boeth., Comm. Cat.] 405,6 [46,20]; ferner: 403,9 [45,1].

 

fir-meinida
 1) vorgefaßte Meinung, Vorurteil: firmeinido [testor coram deo, ... ut haec custodias sine] praeiudicio [nihil faciens in alteram partem declinando, 1. Tim. 5,21] Gl 1,777,6.
 2) Bestimmung, Vorschrift: uarmeinido [quisque putat fato esse locum, sciat, omniparentem esse deum, nulli vetitum fatalibus astris, nec mathesis] praescripto (Glossen: constituto, impedimento, vgl. PL 60) [aliquo pia vota repelli, Prud., Symm. II,479
 
gi-meinida1
 1) Ratschluß: kemeinida [scimus autem quoniam diligentibus deum omnia cooperantur in bonum, iis, qui secundum] propositum [vocati sunt sancti, Rom. 8,28] Gl 1,756,47. 5,20,20.
 2) Dekret: cheisarlich gimeinidi chunt si [consilium inierunt omnes principes regni tui, magistratus ... ut] decretum imperatorium exeat [Dan. 6,7] (3 Hss. bimeinida, 1 Hs. gibot, 1 gimuoti).
 
gi-meinida2
 1) Teilhabe: ich habe gisundot ... in huormachungo, in huoris gimeinide S 147,10. mit dero gimeinidie dinas lichanamon unta dinas blutas 181,7. in dheseru urchundin ist ziuuare araughit dhera dhrinissa zala endi chimeinidh iro einuuerches quo testimonio
 2) Gemeinschaft, Gemeinde:
 a) bez. auf die Heiligen: kilaubu ... in uuiha khirihhun catholica, uuihero kemeinitha S 27,15. ich gloube die gemainde aller gotes heiligin 355,18. [gilouis thu ... an thia hilagon samunga endi helagaro gimenitha Awf. Tg. 91,18.] ih uzene siu
 b) bez. auf die Christen: liutstam daz in khirihhun kimeinithu suhtiker Necolaum (sc. wohl Nicolaitam) stultum in ecclesiae languentem Gl 1,214,31 (vgl. Splett, Stud. S. 306). ich gloube die gemeinde der heiligen christenheite
 c) bez. auf Klosterbrüder: si stiftent munestiura an iro eigenen, daz da inne si diu gemeinde dero heiligen pruodera Npw 103,17 (Np communio, Npgl gimeini lîb).
 3) das Allgemeine, Allgemeines: gimenida [non igitur speciem per singula sermo retexit, sed] genus [explanat salebroso pagina versu, Aldh., De virg. 469] Gl 2,19,2.
 
gi-meinlîhho
 1) gemeinsam, gemeinschaftlich: gezumftigo ł gemenlicho [si quis episcopus de certis criminibus accusatus condemnetur ab omnibus episcopis eiusdem provinciae, cunctique] consonanter [eandem contra eum formam decreti protulerint, Conc. Ant. XCIII p. 127] Gl
 2) gemeinhin, üblicherweise: tise (die Satyrn) irsterbent alle uberlang . samoso mennisken. Dannan heizent sie gemeinlicho macrobitę . daz chit longeui Nc 825,5 [144,14].
 3) allgemein, auf allgemeine Weise, im allgemeinen (Gegensatz: besonders, im Besonderen): kameinlicho generaliter [pro totius mundi petit regno, ut diabolus in mundo regnare desistat, Hier. in Matth. 6,10 p. 43A] Gl 2,330,29. Mayer, Griffelgl. Salzb.