Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
merrisal bis merslin (Bd. 6, Sp. 504 bis 505)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis merrisal st. n., mhd. Lexer merresal. — Graff II,831.
marrisal: nom. sg. Gl 2,97,5 (4 Hss., darunter clm 14407. 14747. 19417, alle 9. Jh.). 105,18 (M). 285,9 (M). 733,52 (clm 14747, 9. Jh.; lat. abl.); dat. sg. -]e 226,6 (S. Flor. III 222 B, Gll. 9. Jh.?); acc. sg. -] Mayer, Griffelgl. Salzb. S. 67,124 (Salzb. St. Peter a VII 2, Gll. 9. Jh.; oder nom.?).
merrisal: nom. pl. Mayer, Griffelgl. S. 55,190 (Vat. Ottob. lat. 3295, Gll. 9. Jh.?).
Verschrieben: merzesali: dat. sg. S 143,38 (WB; zu -i neben -e in der Hs. vgl. auch die Belege s. v. âhtisal st. n.).
Hierher wohl auch, als a-Stamm mit -ie für -e, vgl. Schatz, Abair. Gr. § 96 2b u. Abschwächung von -sal zu -sel: merselie: dat. sg. S 143,37 (BB; zur Erklärung des zweiten -e- als Primärumlaut vgl. Mhd. Gr. III § S 171 Anm. 1; von Heffner als merriseli st. n. angesetzt).
1) Hemmnis: uuidari ze marrisale [nil quoque] obstat [si sanctuarii lapides eosdem ipsos quibus constructum sanctuarium existebat accipimus, Greg., Cura 2,7 p. 26] Gl 2,226,6. marrisal [hiems quoque ad ambulandum] impedimento (Hs. impedimentum) [est, ders., Hom. I,12 p. 1481] 285,9. marrisal [ut muliebris in ea naturae nulla forma, nulla species appareret, sed esset inter viros conversatio, absque femineae suspicionis] obstaculo [Vitae patr. II p. 480b] 733,52. merrisal [quid] impedimenti [sanctis sacerdotibus possit afferri, Halitg., De vitiis 2,2 p. 671 B] Mayer, Griffelgl. S. 55,190. marrisal [‘scolonetscandalumnos offendiculum vel ruinam et] inpactionem (dazu als Randgl.: inpedimentum) [pedis possumus dicere, Hier. in Matth. 15,12, CCSL 77,129,1468/69] Mayer, Griffelgl. Salzb. S. 67,124.
2) Beschädigung, Verletzung: marrisal tarunga odo scado (1 Hs. nur marrisal, in einer weiteren Hs. fehlt tarunga) [communione privetur, tanquam qui populo causa] laesionis (Hs. laesio) [extiterit, Can. apost. IX] Gl 2,97,5, z. gl. St. marrisal ł scado 105,18 (laesio,nis). ich habe gisundot ... an demo uirwazzinen merselie des gotis rehtis S 143,37 (BB = 38 WB).
 
Artikelverweis 
merriselî st. f.; vgl. ae. mirrelse sw. f. — Graff II,831.
merrisel-: gen. sg. -i Gl 1,335,20 (Rb); acc. sg. -i 2,310,48 (Rb; wohl kaum Neutr.).
1) Hemmnis: in merriseli [hiems quoque ad ambulandum] impedimento (Hs. -um) [est, Greg., Hom. I,12 p. 1481] Gl 2,310,48.
2) Schwerfälligkeit: dera merriseli inti dera lazzi dera zungun pin [ex quo locutus es ad servum tuum,] impeditioris et tardioris linguae sum [Ex. 4,10] Gl 1,335,20 (zur Wiedergabe des komparierten Adj. durch ein genetivisches Subst. vgl. Meineke, Bernstein S. 156).
 
Artikelverweis 
merrislo andfrk.? sw. m.
merreslon: nom. pl. Gl 1,715,10 (Brüssel 18723, Gll. 10. Jh.; zum Lautstand der Hs. vgl. Meineke, Sprachwiss. 10,235).
Hemmnis: merreslon [vae mundo a scandalis. Necesse est enim ut veniant] scandala [Matth. 18,7] (1 Hs. irrido). [Bd. 6, Sp. 505]
 
Artikelverweis 
merrunga st. f., mhd. Lexer merrunge; mnd. marringe, mnl. merringe, marringe; afries. -mēringe (in wei-); ae. mirring. — Graff II,830.
marrunga: nom. sg. Gl 1,222,13 (Ra; lat. dat. pl.). 319,35 (Köln CVII, 9. Jh.). — marunka: nom. sg. Gl 1,222,13 (K; lat. dat. pl.); zur fehlenden Umlautbez. vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 27 Anm. 1 u. 2b.
Hemmnis: uuitharsili marunka obstaculis (Hs. obstra-) inpedimentis Gl 1,222,13. underquami marrunga [si non] intercessisset dilatio [, iam vice altera venissemus, Gen. 43,10] 319,35.
 
Artikelverweis 
mersa Gl 4,173 Anm. 8. 255,5 s. mw ae.
 
Artikelverweis 
gi-mêrsal st. n. — Graff II,839.
ge-mersal: nom. sg. Gl 3,243,16 (SH a2, Wien 2400, 13. Jh.).
Zunahme: incrementum (1 Hs. gimêrsala).
Vgl. gimêrsala.
 
Artikelverweis 
gi-mêrsala st. f.
ge-mersale: nom. sg. Gl 3,224,29 (SH a2, 2 Hss., 12. oder 13. u. 13. Jh.; -ms-). 243,16/17, (SH a2, 12. oder 13. Jh.).
Ausdehnung, Zunahme: gemersale augmentum Gl 3,224,29. incrementum 243,16 (1 Hs. gimêrsal).
Vgl. gimêrsal.
 
Artikelverweis 
merschûm mhd., nhd. meerschaum st. m.; mnl. meerscuum.
mer-sume: dat. sg.? Gl 3,531,50 (clm 615, 14. Jh.; mit s für sch (?), vgl. Paul, Mhd. Gr.25 § L 124).
Meeresschaum, Gischt: spuma maris.
 
Artikelverweis 
merselie S 143,37 s. AWB merrisal.
 
Artikelverweis 
[mersc ae. st. m. oder mersk as. f. (? so As. Hwb. S. 270); mnd. mersch, marsch, masch f., auch n., mnl. mersc(h), meersch, marsch m. f.; nhd. dial. meckl. marsch, masch f., pfälz. mersch m. (?); afries. mersk m. (?); vgl. mlat. mariscus, DML VI,1723c; zur Herkunft vgl. Kluge, Et. Wb.25 S. 603. Frings, Germ. Rom. II,317 f.
mersc: nom. sg. Gl 5,48,2 (Trier 40, 10. u. 11. Jh.; zur ae. Grundlage der Gll. in dieser Hs. u. ihrer konsequenten Umsetzung ins As. vgl. Klein S. 211; zur ae. Überlieferung vgl. Bosw.-T. S. 680 u. Suppl. S. 636).
Marschland: calmetum (vgl. Thes. III,117,39—42 s. v. calametum; im As. Hwb. a. a. O. wird eine Kreuzung aus lat. calamus u. carectum erwogen).
Vgl. -merisc adj.]
 
Artikelverweis 
merslin in: merslin smerdula Gl 3,31,11 (vgl. Anm. 1; Stuttg. H. B. XII 8, Gll. 14. Jh.) bleibt wie das lat. Bezugswort (wohl eine Vogelbez., vgl. Diefb., Nov. Gl. S. 539) unklar. Vielleicht liegt eine unter Einfluß von ahd. mhd. Lexer smirl, mhd. Lexer smerille, mlat. smerilio (vgl. Duc. 7,502) o. ä. verschr. Form von mhd. Lexer merlîn als Bez. für den Merlinfalken (Falco aesalon) vor, vgl. ahd. merla.