| - mr-
- mûra, st. f.
- muraen
- mûrâri, st. m.
- murarirn
- murarubr
- mûrberi
- mûrboum
- mûrbrâka, as. st. f.
- mûrbrehha
- mûrbrehho, sw. m.
- mûrbrehha, sw. f.
- mûrbruhhil, st. m.
- murc-
- murden, sw. v.
- morden, sw. v.
- murd(i)ren, sw. v.
- fir-murd(i)ren, sw. v.
- murdro, sw. m.
- mre
- mur(e)munto, sw. m.
- murmuntîn, st. n.
- murfar-
- murg, adj.
- murgfâri, adj.
- murgiot
- mûrgiuuâgi, st. n.
- murgoht
- murhodela
- mûrhuotil, st. m.
- muri
- murigot
- muriot, st. m.
- murlraha
- murmel-
- murmelunga
- murmenda
- murmente, mhd.
- murmenda:, nom. sg.
- murmenti
- murmeront
- murmilon
- murmol-
- murmolodi
- murmor-
- murmū
- murmul
- murmulôd, st. m.
- murmulôdî, st. f.
- murmulôn
- bi-murmulôn, sw. v.
- murmulunga
- murmuntîn
- murmurôn, sw. v.
- murmulôn, sw. v.
- murmurunga, st. f.
- murmulunga, st. f.
- fir-murnen, sw. v.
- murra
- murra
- mur(u)uuen, sw. v.
- mur(u)uui, adj.
- mur(u)uuî, st. f.
- mûruuâga, st. f.
- mûruuâgî, st. f.
- muruuen
- muruui
- muruuî
- murzilingûn, adv.
- mus
- mus
- mûs, st. f.
- ms(-)
- musase
- musær(-)
- musair
- mûsâri
- mûsaro, sw. m.
- mûsâri, st. m.
- muscerones
- musch-
- muschele
- muschelin
- muschellîn, mhd. st. n.
- musculun
- mûsdorn, mhd. st. m.
- mûsthrec, st. m.
- musear
- mûsen, sw. v.
- mûsfalla, st. sw.?
- mûsfaro, adj.
- musgulon
- mushar
- mushiben
- mushina
- gi-mûsi, st. n.
- -musihha
- msica, st.
- mûsilîn, st. n.
- musina
- musca, sw.
- muscâtbluome, mhd. sw. m. f.
- muscâtenbluome, mhd. sw. m. f.
- muscâtenloup, mhd. st. n.
- fir-musken, sw. v.
- zi-musken, sw. v.
- muskil
- muscula, st. sw. f.
- musnaro
- musner
- muso
- mûsôra, sw. n.
- mspilli, st. n.
- mussa, st. f.
- mussatenblumē
- mussatynloup
- must
- -must-
- mstart
- mûstro, sw. m.
- muszfalla
- mter
- mtfinger
- mutilôn, sw. v.
- mutirslahe
- muton
- mtotist
- mtta, sw. f.
- mtto, sw. m.
- mutti, st. n. m.
- mutto
- mtto
- muttoh, st. m.
- mützerin, mhd. st. f.
- muurf
- muute
- muwelbm
- mwelbm
- muwer-
- mûuuerf, st. m.
- mûluuerf, st. m.
- mûuuerf, st. n.
- mûuuerfo, sw. m.
- muuuerpf
- muworfo
- muwzat
- muzgiuati
- mûzgiuuât
- mûzgiuuâti, st. n.
- mûzgiuuât, st. f.
- mûzhaftî, st. f.
- muziro
- mûzôn, sw. v.
- gi-mûzôn, sw. v.
- -mûzôt
- mûzunga, st. f.
- mûzuuât, st. f.
- muzz-
- muzzâri, st. m.
- muzzen, sw. v.
- mvcerin
- mviol
- mvnt
- mvntwas
- mvogentemo
- mvor-
- mvoz-
- mvozkiuuati
- ms(-)
- mvslin
- myene
- myncz-
- mynz-
- myrr-
- myti
- ..myyc
- n, proklitische Negationspartikel
- n
- n
- n
- n
- n
- n
- n
- n
- n
- n
- n
- n
- n9
- n..
- n..
- n..
- .n.
- .n.
- .n.
- .n..
- .n..
- ..n..
- ..n
| | mr- s. mûr-.
mûra st. f., mhd. mûr(e) st. sw. f., nhd. DWB mauer f.; as. mūra f., mūr m., mnd. mûr(e), mr(e) f., mnl. muur f. m.; afries. mūre, murre f.; ae. múr m.; an. múrr; aus lat. murus. — Graff II,841. mur-: nom. sg. -a Gl 1,357,14 (oder lat. (?), vgl. CCCM 189 A,328,93, s. a). 643,71 (M, 3 Hss.). 749,70 (voc.; M, 7 Hss., 2 -v-, 1 Hs. -a aus e korr.). 3,16,54. 209,25 (SH B). 393,65 (Hildeg.). 4,281,12 (M). 305,24 (voc.; M). W 141,3. 142,1. 3 [247,32. 251,26. 30]; -e Gl 1,749,72 (voc.; M, 2 Hss., 1 Hs. -v-). 3,352,3 (-v-). 381,12 (Jd); -i 1,643,72 (vgl. Gl 5,96,18). 749,72 (beide M, clm 4606, 12. Jh.); oder ist an einen fem. n-Stamm mûrî unter Einfluß des lat. Plur. muri zu denken (?), vgl. DWb. VI,1773, RGA 19,447, anders Franz S. 52, der ital. Einfluß annimmt; -] 5,10,12 (M); gen. sg. -o Np 73,13 (-û-; zur Endg. vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 207 Anm. 5); dat. sg. -o Gl 1,637,10 (Rb). 644,8 (M, 6 Hss., 1 Hs. murof mit nicht ganz sicherer Lesung, vgl. Davids, Bibelgl. S. 286,1136; f ist wohl als Genusangabe ‘femininum’ aufzufassen); -e 644,9 (M, 2 Hss.); acc. sg. -a 219,9 (K). 2,222,56 (clm 18550,1, 9. Jh.). NpNpw 17,30 (Np -û-). W 141,4 (BCFK) [247,33]; nom. pl. -a Gl 1,209,23 (R; oder sg.?). Np 54,11 (-û-); -e S 153,6; gen. pl. -ono Gl 1,209,26 (K); dat. pl. -om 188,31 (PaK). 541,46 (Rb); -on O 4,5,37. Np 54,11 (-û-); -un Gl 1,704,59/60 (2 Hss., 1 Hs. -vn; zur Endg. vgl. Braune a. a. O. § 207 Anm. 8); -in 704,60 (M, 2 Hss.); acc. pl. -a Pw 54,11. Npgl 94,4; mu: dat. pl. Gl 1,704,59 (M, 2 Hss.); movre: nom. sg. 643,72 (M; zur Diphthongierung vgl. Schatz, Abair. Gr. § 10); maure: dass. ebda. (M, 14. Jh.; maue). 750,1 (voc.; M, 14. Jh.). Mauer, Wand: a) allgem.: maceria mura sine cemento [zu: stetit angelus in angustiis duarum] maceriarum [, quibus vineae cingebantur, Num. 22,24] Gl 1,357,14 (vgl. CCCM 189 A,328,93). untar muro [sume lapides grandes in [Bd. 6, Sp. 914] manu tua, et abscondes eos in crypta, quae est] sub muro [latericio in porta domus Pharaonis in Taphnis, Jer. 43,9] 637,10. mura [siquidem ecce cecidit] paries [: numquid non dicetur vobis: Ubi est litura, quam linistis? Ez. 13,12] 643,71. 4,281,12. 5,10,12. muro [complebo indignationem meam in] pariete [, et in his, qui liniunt eum absque temperamento, ebda. 15] 1,644,8. mura [per Ezechielem quippe praepositorum persona signatur,] per parietem (Hs. pararietem) [duritia subditorum, Greg., Cura 2,10 p. 29] 2,222,56. mura murus 3,16,54. 209,25. 352,3 (danach steinmvre maceria). 381,12. gunzschula (1 Hs. gunschula) murus 393,65. du got kefestenotost den roten mere in dinero chrefte . daz er stuont in muro uuis . unz Israhel dar durefuor [vgl. confirmavit enim Rubri maris liquidas abyssos, quando in duobus lateribus sic aqua defixa est, ut mare navigerum iter faceret esse terrenum, Cass.] Np 73,13. gentes ... die preputium (kanzlidi) heizzent . die sint ouh chomen sament circumcisione (scartlidi) . unde habent sih kefuoget ad lapidem angularem (sc. Christus) qui facit utraque unum (ze demo ortsteine der zuo mura in ein bringet) Npgl 94,4; in einer schmähenden Anrede: gikalctiu/gimâlêtiu mûra ‘getünchte Wand’: gichalchtiv mvra [Paulus dixit ad eum (zu dem Hohenpriester): Percutiet te deus,] paries dealbate (3 Hss. dealbata) [Acta 23,3] Gl 1,749,70, z. gl. St. gimaliti mura 4,305,24; zur Deutung des Bibelverses vgl. Arndt z. St.; — auch bildl. für etw. Trennendes: an gote minemo . nals an mir selbemo uberstepho ich dia mura dero sundon . diu uns den himel ferstat in deo meo transgrediar murum NpNpw 17,30; b) spez.: Schutz-, Befestigungsmauer: inna uuerim innena murom intra moenia intra muros Gl 1,188,31. mura moenia 209,23 (fah KRa). murono edho purc murorum vel civitas [vgl. moenia: aedificia murorum vel civitas, Gl. Lat. V,ME 45] 26. purc âno mura civitas sine muro 219,9. inti za murom [(Sapientia) misit ancillas suas ut vocarent ad acrem,] et ad moenia [civitatis, Prov. 9,3] 541,46. uffan den murun [robusti iuvenes] pro muris [consistentes fortiter repugnabant, 2. Macc. 12,27] 704,59 (1 Hs. fur murin). der burge (sc. des himmlischen Jerusalems) fundamenta, die portę ioh die mure daz sint die tiuren steina der gotes fursthelido S 153,6. er (Christus) leitit ... thih zer heimwisti, joh rihtit unsih alle zi themo kastelle; zi filu hohen muron joh zi eiginen giburon, zi festi thes wiches, thes hohen himilriches O 4,5,37. vnebeni umbehalbot dia burg obe dien muron. Iro unreht ist hohera . danne iro mura die ac nocte circumdabit eam super muros eius iniquitas [vgl. excelsi erant muri eius, sed iniquitas eius muros excellebat, Rem.] Np 54,11, z. gl. St. Pw 54,11. si siu (unser suester) mura, uuirche uuir uffe die mura (die mura fehlt in WA) silberine uuere si murus est, aedificemus super eum propugnacula argentea [Cant. 8,9] W 141,3. 4 [247,32. 33] (wirche wir uphe thie siluerinę were WA). uesti mura bin ich ecclesia de gentibus, uuant ich supra firmam petram, id est, super fidem sponsi bin aedificata [vgl. ego ... murus, ego supra firmam petram fundata sum, Haimo in Cant. p. 355 (vgl. Matth. 16,18)] 142,3 [251,30]; ferner: 1 [26] (murus). Komp. burg-, thurri-, fora-, heggi-, steinmûra; Abl. mûrâri. Vgl. fah, uuant. Vgl. RGA 19,446 f., DRWb. 9,368 f. [Schmidt]
muraen Gl 1,455,25 s. AWB mûrâri. [Bd. 6, Sp. 915]
mûrâri st. m., mhd. Lexer mûrære, mûrer, nhd. DWB maurer; mnd. mûrer, mnl. murer; vgl. mlat. murarius. — Graff II,842 f. murrarra: nom. pl. Thoma, Glossen S. 3,14 (zur Geminate vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 200 Anm. 2); mur-ar-: nom. sg. -i Gl 1,434,26 (M; -v-). 673,47 (M, 2 Hss.; lat. gen. sg.). 2,331,72 (clm 14747, 9. Jh.). 3,139,28 (SH A, 3 Hss., 1 Hs. -v-). 4,168,52 (Sal. d; lat. pl.); -e 1,673,46 (M, 2 Hss.; lat. gen. sg.). 3,139,29 (SH A). 227,57 (SH a2, 4 Hss., 1 Hs. -v-). 268,42 (SH b, 2 Hss.). 296,40 (SH d). 313,62 (SH e, 2 Hss.). 357,9. 427,4. 692,55. Thies, Kölner Hs. S. 162,24 (SH); -] Gl 3,139,29 (SH A); gen. sg. -es 1,673,44 (M, 7 Hss.); nom. pl. -e 434,24/25 (M, 3 Hss.). 447,3 (Rb); -a 276,56 (Rd). 434,22 (M, 5 Hss.). 673,44 (M; lat. Gen. Sing. wohl als Nom. Plur. mißverstanden); -i 434,23 (M, 5 Hss.; oder sg.?); dat. pl. -um 458,26 (Rb; -ar+); -un 455,23 (M, 3 Hss., 1 Hs. -vn). 470,11 (M, clm 6225, Hs. 9. Jh.). Meineke, Basler Fragm. S. 107,2 (M); -en Gl 1,455,24/25 (M). 471,41 (vgl. Gl 5,93,7; M); -in 455,24 (M, 2 Hss.). 471,41 (M, 2 Hss.); mr-: nom. sg. -e 3,227,58 (SH a2; zur Diphthongierung vgl. Schatz, Abair. Gr. § 10); mur-er-: dass. -e 4,271,25 (M; lat. dat. pl.). Hbr. I,289,277 (SH A); nom. pl. -e Gl 1,432,15. 4,269,8 (M). 284,12 (M; lat. Gen. Sing. vielleicht als Nom. Plur. mißverstanden, oder nom. sg. wie sonst oft in der Hs.?); -] 5,4,41 (M; zur Apokope des Plural-e vgl. ReichmannWegera, Frühnhd. Gr. § M 8; oder sg.?); dat. pl. -ē 6,16 (M); -in 1,455,25 (M); -æri: nom. pl.? 434,24 (M; oder sg.?); mrer- (zur Diphthongierung vgl. Schatz, Abair. Gr. § 10): nom. sg. -e 3,185,69 (SH B); -] 692,55. 4,183,40; maurer: dass. ebda.; dat. pl. -]n 1,471,42 (M; -v-); morere: nom. sg. 3,185,69 (SH B). Verschrieben: murarii: gen. sg. Gl 1,673,45 (M, 2 Hss.; Endg. wohl unter lat. Einfluß); murarirn: dat. pl. 471,41 (M); muraen: dass. 455,25 (M). Maurer: murara flastrarra [zu: quos (die Steine für den Tempel) dolaverunt] caementarii [Salomonis, 3. Reg. 5,18, oder zu: quos dolaverunt ...] caementarii [Hiram, ebda.] Gl 1,276,56, z. gl. St. murere 432,15. 434,22 (1 Hs. cementarius, dies. Hs. noch flastar cementum). 447,3. 4,269,8. 5,4,41. murarvn [qui et distribuant eam (sc. pecuniam) his qui operantur in templo domini ... tignariis videlicet et] caementariis [4. Reg. 22,6] 1,455,23. Meineke, Basler Fragm. S. 107,2. murarum [dabant eam (sc. pecuniam) iuxta numerum atque mensuram in manu eorum, qui praeerant] caementariis [domus domini, 4. Reg. 12,11, oder zu: qui impendebant eam (sc. pecuniam) in fabris lignorum, et in] caementariis [iis, ebda.] Gl 1,458,26. murarun [dederunt autem pecunias latomis et] caementariis [1. Esdr. 3,7] 470,11. 471,41 (vgl. Gl 5,93,7). 4,271,25. 5,6,16. murares [ecce dominus stans super murum litum, et in manu eius trulla] caementarii (1 Hs. noch übergeschr. artificis) [Amos 7,7] 1,673,44 (vgl. Davids, Bibelgl. S. 331,1361). 4,284,12. murari [zu: in evangelio ... homo iste, qui aridam habet manum,] caementarius [scribitur, Hier. in Matth. 12,13 p. 78, oder zu:] caementarius [eram, manibus victum quaeritans, ebda.] 2,331,72. murari cementarius 3,139,28 (1 Hs. stainmezzo ł murari). 185,69. 227,57. 268,42. 296,40. 313,62. 357,9. 427,4. 692,55. 4,168,52. 183,40. Hbr. I,289,277. Thies, Kölner Hs. S. 162,24. murrarra inde cementarii [zu: habueruntque lateres pro saxis, et bitumen pro caemento, Comm. in Gen. = Gen. 11,3] Thoma, Glossen S. 3,14. Vgl. Heyne, Handw. S. 70 f.
murarirn Gl 1,471,41 s. AWB mûrâri. [Bd. 6, Sp. 916]
[murarubr Gl 1,656,3 ist lat., vgl. Gl 1,656 Anm. 4 u. Leydecker S. 79.]
mûrberi s. AWB môr(a)beri.
mûrboum s. AWB mûlboum.
[mûrbrâka as. st. f.; zur Bildg. vgl. Seebold, Starke Verben S. 133 s. v. brk-ō-. Verschrieben: mur-lraka: dat. sg. Gl 2,716,56 = Wa 112,33 (Jh; l. -breca, Steinm., nach Ausg. Wadst. u. AfdA. 26,203 -braca). Rammbock (Belagerungsgerät zum Durchbrechen von Mauern): murbraca [labat] ariete [crebro ianua, et emoti procumbunt cardine postes, Verg., A. II,492]. Vgl. mûrbrehho.]
mûrbrehha s. AWB mûrbrehho.
mûrbrehho sw. m. oder mûrbrehha sw. f. (vgl. Wilm., Gr. 22 § 151 bzw. 165), mhd. mûrbreche sw. m. (vgl. Findebuch S. 252); vgl. nhd. DWB mauerbrecher m., mnd. mûr(en)brēker m., mnl. muurbreker m. — Graff III,267. mur-prehhun: acc. pl. Gl 2,222,63 (clm 18550,1,9. Jh.). 226,42 (S. Flor. III 222 B, Gll. 9. Jh.?). Rammbock (Belagerungsgerät zum Durchbrechen von Mauern): murbrehhun [ordinabis adversus eam (Jerusalem) obsidionem, et aedificabis munitiones ... et dabis contra eam castra, et pones] arietes [in gyro, Greg., Cura 2,10 p. 31 = Ez. 4,2] Gl 2,222,63. 226,42. Vgl. mûrbrâka as. |
| mûra
| | a) allgem.: maceria mura sine cemento [zu: stetit angelus in angustiis duarum] maceriarum [, quibus vineae cingebantur, Num. 22,24] Gl 1,357,14 (vgl. CCCM 189 A,328,93). untar muro [sume lapides grandes in manu | | b) spez.: Schutz-, Befestigungsmauer: inna uuerim innena murom intra moenia intra muros Gl 1,188,31. mura moenia 209,23 (fah KRa). murono edho purc murorum vel civitas [vgl. moenia: aedificia murorum vel |
|