| - niu(uui)quemaling, st. m.
- niu(uui)queman
- niu(uui)quemo, sw. m.
- niu(uui)riuti, st. n.
- niu(uui)sezzida, st. f.
- niu(uui)sezzit, part.-adj.
- niu(uui)skiht, st. f.
- niu(uui)sliffan, part.-adj.
- niu(uui)sotan, part.-adj.
- niuuuôd, st. m.
- niuuuôn, sw. v.
- gi-niuuuôn, sw. v.
- ir-niuuuôn, sw. v.
- uuidar-niuuuôn, sw. v.
- niuuuôst, adv. superl.
- niuuuot
- niuuuunga, st. f.
- niuz
- niuzgiwati
- gi-niuzi, adj.
- gi-niuzi, st. n.
- ni . v .. faran
- nivł
- nivnus
- nivv
- ni[h]uuan(e), conj.
- niuuanne, andfrk. adv.
- °ni[h]uuedar, pron. indef.
- ni[h]uuedarhalba, st. f.
- ni[h]uuedarisc, adj.
- °niuuiht, st. n., pron. indef. u. adv.
- niouuiht, st. n., pron. indef. u. adv.
- nieht, st. n., pron. indef. u. adv.
- niuuihtaltar, st. n.
- niuuihtheit, st. f.
- niuuihtholz, st. n.
- niuuuiholz, st. n.
- niuuihtman, st. m.
- niuuihtsprâhha, st. f.
- niware, konjunktionale Fügung
- niwil
- n,
- nixes
- niz
- [h]niz, st. f.
- niʒʒe, mhd. sw. f.
- nkcuntac
- nleittan
- .. nliho
- .. nliho
- n’lin
- n . ln
- nlpl
- nn
- .. nn .
- .. nnasi labores
- nne
- nnefro
- no
- no
- no
- no
- no
- no
- no
- . n . o
- .. no
- noanoge
- noatida
- noba
- nobe
- nobili
- noc
- nochs
- nocte
- nod-
- nôdago, as. adv.
- nodda
- node
- nôdfiur, as. st. n.
- nodfyr
- nodnuftigo
- nodthur
- nodthurti
- nodu
- noftlun
- ngil
- noggon
- °noh, adv.
- °noh, conj.
- nh, st. m.
- noh thanne
- noh thenni
- nohein
- noheinîg
- noheining
- nhil
- noh io
- nohsih
- noht
- -noht
- -nohten
- -nohti
- -nohtî
- -nohtîg
- -nohtgî
- -nohtglîh
- -nohtîgo
- -nohtgôn
- -nohtîn
- nohtlih
- -nohtlîhhên
- -nohtlîhho
- -nohto
- -nohtôn
- nohturna, st. f.
- noh[h]uuan, as. adv.
- noh[h]uuanne, adv.
- noh[h]uuedar, pron. indef.
- noh[h]uuenni, adv.
- [h]nol, st. m.
- nolas
- noles
- nlisen
- nollas
- [h]nollo, sw. m.
- nlo
- -noman
- bi-nomanî, st. f.
- fir-nomanî, st. f.
- gi-nomanî, st. f.
- -nomanî
- gi-nomannissida, st. f.
- -nomenes
- -nomes
- -nomo
- nôna, st. f.
- nônazît, st. f.
- nonna
- nood(-)
- noot(-)
- nope
- nopho
- [h]nor, ae. st. m. oder n.
- [h]nora, ae. sw. m. oder as.
- nord, st. n.
- northan, andfrk. adv.
- nordan, st. n. m.
- nordana, adv.
- nordanân, adv.
- nordanônti, st. n.
- nordanntîg, adj.
- nordant, adv.
- nordanuuestan, st. m.
- -nordanuuint
- nordar, st. n.
- nordarhalb, adv.
- nordarî, st. f.
- nordaro, adj.
- nordarot, adv.
- norder(e)t, adv.
- nordaruuint, st. m.
- nordgibil, st. m.
- nordhalb, adv. u. praep.
- nordhalba, sw. f.
- nordhalda, st. sw.?
- nordlîh, adj.
- nordliuti, st. m. pl.
- nordman, st. m.
- nordonwint
- northōst, andfrk. adv.
- nordôstan, st. m.
- nordôstanuuint, st. m.
- nordôstarot, adv.
- -ôstert, adv.
- nordôstaruuint, st. m.
- nordôstrôni, adj.
- nordôstrôniuuint, st. m.
- nordrôni, adj.
- nordrôniuuint, st. m.
- nordsîta, st. f.
- -nordsundarot
- northwest, andfrk. adv.
- norduuestan, st. m.
- norduuestaruuint, st. m.
- norduuestrôni, adj.
- norduuestrôniuuint, st. m.
- norduuint, st. m.
- nordzeihhan, st. n.
- nore
- norman
- norostanuuint
- norosterd
- nortinam
- nortorswint
- noruu
- int
- norwander
- nosiumes
- nson, aostndfrk. sw. v.
| | niu(uui)quemaling st. m., mhd. niuwekomelinc (vgl. Findebuch S. 262), nhd. DWB neukömmling; mnd. nîekōmelinc, mnl. nieucomelinc; vgl. as. nâhkumiling m. — Graff IV,673. niu-quema-linga: acc. pl. Gl 1,788,23 (M, 4 Hss., 2 niv-); -quemi-: dass. 24/25 (M). — niu-quome-linch: nom. sg. Gl 4,81,47 (Sal. a1; lat. pl. oder gen. sg.?). 1) Neuling: niuquomelinch novitii Gl 4,81,47. 2) Fremdling: niuquemalinga [obsecro vos tamquam] advenas [et peregrinos abstinere vos a carnalibus desideriis, 1. Pet. 2,11] Gl 1,788,23.
niu(uui)queman (auch -quemani?) part.-adj., mhd. Lexer niuwekomen, nhd. DWB neukommen; ae. níwcumen; an. nýkominn; zur Bildg. vgl. Carr S. 148. — Graff IV,668 s. v. niwiquemaner, 674 s. v. niuchomene. nivvi-quuemanero: gen. pl. m. S 264,9 (B); -qhuemanemv: dat. sg. m. 263,23 (B); -chuemaner: nom. sg. m. 266,8 (B). niu-chomenr: nom. sg. m. Gl 3,188,51 (SH B, Brix. Bll., 13. Jh.; -o- korr.; -r für -er verschr.?). Hierher wohl auch: nivui-quemini: nom. sg. m. Gl 2,107,17 (Wien 2732, 10. Jh.); niu-chomene: dass. 1,777,8 (Stuttg. Theol. et phil. fol. 218, Gll. 12. Jh.?); vielleicht weist die vokalische Endg., die schwerlich der schwachen Flexion angehört, auf sekundäre ja-Flexion (vgl. tougani neben tougan part.-adj.). niuchomin Npgl 73,17 s. AWB niu(uui)quemo. 1) neu ins Kloster eingetreten (von einem Mönch): .. nivvichuemaner fora si kistrehchit .. fvazzum .. pi imv tunc ille frater novitius prosternatur singulorum pedibus, ut orent pro eo S 266,8; — substant.: Novize: .. nivviquuemanero dar lirnee .. postea autem sit in cella novitorum (von 3. Hd. zu novitiorum korr.), ubi meditet et manducet et dormiat S 264,9 (vgl. Ibach, Beitr. (Halle) 78,105). 2) substant.: Neuankömmling: nivviqhuemanemv .. za libe .. samfter si kikeban inganc noviter veniens quis ad conversionem, non ei facilis tribuatur [Bd. 6, Sp. 1308] ingressus S 263,23; hierher wohl auch: niuchomenr novicius Gl 3,188,51 (unter Personenbezeichnungen). 3) substant.: Neubekehrter: niuchomene [(oportet episcopum esse) non] neophytum (Hs. neophitus) [1. Tim. 3,6] Gl 1,777,8. nivuiquemini [non] neophytum [ne in superbiam elatus in iudicium incidat, et laqueum diaboli, Conc. Nic. II] 2,107,17.
niu(uui)quemo sw. m.; mnd. nîekōme. — Graff IV,673. nivuvi-chomon: acc. sg. Gl 2,140,18. niuui-quemo: nom. sg. Gl 4,223,18 (clm 19410, 9. Jh.); -chvemo: dass. S 265,29 (B; nivuchvemo); -como: dass. Gl 2,148,27 (Frankf. 64, 9. Jh.); -cumo: dass. 145,18 (Frankf. 64, 9. Jh.). niu-kemo: nom. sg. Gl 4,152,36 (Sal. c); -chomin: nom. pl. Npgl 73,17 (oder Grdf. von niukoman, s. niu(uui)queman part.-adj.). nuuue-chomo: nom. sg. Gl 2,348,9. 1) Neuling, Anfänger: nuuuechomo [ille iam sedet in ripa tetrumque] novicius (nuper veniens) [horret porthmea, Juven. 3,265] Gl 2,348,9. feruentes spiritu (die heizmuotigin ze guote) . sint sumer . nouelli in fide (niuchomin ze geloubo) sint lenzo Npgl 73,17. 2) Neubekehrter: nivuvichomon [non] neophytum (Hs. ophitum) [ne in superbiam elatus in iudicium incidat, et laqueum diaboli, Conc. Nic. II] Gl 2,140,18. 145,18. 3) Novize: niuuicomo [ut ... diaconus, qui] neofitus [est (qui ... est fehlt Ausg.), Conc. Sard. XIII] Gl 2,148,27. .. nivuichvemo zeichan .. ille novius signum faciat S 265,29. 4) Glossenwort: niukemo novitius Gl 4,152,36 (vgl. Beitr. 73,218; Steinm. irrtümlich novitus). niuuiquemo neophitus 223,18.
niu(uui)riuti st. n., mhd. niu(we)riute, nhd. (älter) DWB neureut, dial. schwäb. neureute Fischer 4,2018. — Graff II,489 s. v. niuriuti. niu-riut-: dat. sg. -e Nb 128,4 [110,20]; dat. pl. -in Gl 1,526,34; acc. pl. -i 2,411,2; -e 522,50 (niv-, -iv-); -ruti: acc. pl. 4,348,39. 1) Neubruch, neues Ackerland: in niuriutin [multi cibi] in novalibus patrum [Prov. 13,23] Gl 1,526,34. farn unde hiefeltra nimet er dana . mit tero riutesegenso . daz imo deste bezera chorn uuahse an demo niuriute Nb 128,4 [110,20]. 2) Brachfeld, auch Ackerland allgemein: niuriuti [qui nostras sulcare] novales [arvaque capta manu popularier hospite aratro contendunt, Prud., Psych. 213] Gl 2,411,2. 522,50. niuruti [interque] nitentia culta (novales) [infelix lolium et steriles dominantur avenae, Verg., G. I,153] 4,348,39. Vgl. niugeriute mhd. Vgl. Tiefenbach, Fluren S. 303.
niu(uui)sezzida st. f. — Graff VI,306 s. v. niuseccida. niu-seccida: nom. sg. Gl 1,512,18 (Sg 299, 9. Jh.; zu -cc- vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 159 Anm. 3). Neuanpflanzung: niuseccida [filii tui sicut] novellae (Hs. -a) olivarum [Ps. 127,3]. Vgl. niu(uui)sezzit.
niu(uui)sezzit part.-adj.; got. niujasatiþs; zur Bildg. vgl. Carr S. 91. — Graff VI,299 s. v. niusazt. niu-sazten: dat. pl. NpNpw 143,12 (Np -ên). [Bd. 6, Sp. 1309] neu angepflanzt: dero sune sint niuuue also flanzunga . gestate fone iugende. Sie sint ebenscone niusazten rebon. Vgl. niu(uui)sezzida.
niu(uui)skiht st. f. — Graff VI,416 s. v. niusciht. niu-skiht-: nom. pl. -e NpNpw 104,5; gen. pl. -o Np ebda.; -e Npw ebda. neues, erstmaliges Wunderzeichen: irhugent sinero uuundero diu er teta ... irhugent sinero niuskihto die er ougta in plagis Egypti. Vuanda niuskihte sint . die êr negescahen mementote mirabilia eius quae fecit ... prodigia eius NpNpw 104,5.
niu(uui)sliffan part.-adj., mhd. niu(we)sliffen (vgl. auch Findebuch S. 262); zur Bildg. vgl. Wilm., Gr. 22 § 132,1 Anm. 1. Verschrieben: nu-stifenemo: dat. sg. n. Gl 1,599,33 (M, clm 22201, 12. Jh.; l. -slif-). Daß -st- für sl verschrieben ist, wird formal durch die mhd. Fortsetzung, semantisch durch die Parallelüberlieferung uuola bîzanti ‘sehr scharf’ (s. u.) nahegelegt (dagegen vom Ahd. Gl.-Wb. S. 831. 901 u. vom Gl.-Wortsch. 7,113. 9,273 fragend zu strîhhan ‘streichen’ gestellt). neu geschliffen, in freier Wiedergabe für ‘scharf’ (von einem Schermesser): in nuslifenemo scarsacha [in die illa radet dominus] in novacula conducta [... caput et pilos pedum, et barbam universam, Is. 7,20] (7 Hss. uuola bîzanti, vgl. Ahd. Wb. 1,1162; anscheinend wurde das bei einem Messer unübliche Attribut lat. conductus ‘gemietet’ durch Wörter für ‘scharf’ ersetzt).
niu(uui)sotan part.-adj.; ae. níwsoden. — Graff VI,164 s. v. niwisotan, 165 s. v. niwisot. nivui-sotanemo: dat. sg. n. Gl 1,601,57 (M, 4 Hss.). 663,46 (M, 4 Hss., 1 Hs. -uu-). niu-sotenemo: dat. sg. n. Gl 1,601,59 (M). Verkürzt geschrieben: niuui-sota: dat. sg. n. Gl 1,601,59 (M, Göttw. 46/103, Gll. 12. Jh.?). durch Feuer geläutert: substant. Feingold: nivuisotanemo [pretiosior erit vir auro, et homo mundo] obrizo [Is. 13,12] Gl 1,601,57 (1 Hs. mischot, s. dort). nivuisotanemo [ecce vir unus vestitus lineis, et renes eius accincti] auro obrizo [Dan. 10,5] 663,46 (1 Hs. niuuuiirsotan, 1 siodan). Vgl. niuuuiirsotan.
niuuuôd st. m.; zur Bildg. vgl. Wilm., Gr. 22 § 261,2. — Graff II,1112 s. v. niuuuot. niuuuot: nom. sg. Npgl 29,1 (zum Auslaut vgl. Schatz, Abair. Gr. § 65c). Erneuerung (durch die Wiederauferstehung): daz hus uuart kezimberot in incarnatione . unde geniuuuot in resurrectione. Diu innouatio (der niuuuot) heizet dedicatio (husuuei); vgl. Schwarz, Lehnb. S. 160 f. Vgl. niuuuunga.
niuuuôn sw. v., mhd. niuwen, niwen, nhd. neuen; ae. níwian; an. -nýja (in á-, endr-). — Graff II,1112. niuuu-: inf. -on Npw 17,46; inf. dat. sg. -onne NpNpw 103,9; 1. sg. prt. -ota Np 37,6; ke-: part. prt. -ot 38,3. Npw 102,5; ge-: dass. -ot NpNpw 31,3. Np 29,1. 101,28. 102,5. 147,12. niuu-: 2. pl. imp. -ot Gl 1,636,9 (Rb); inf. -on NpNpX 17,46 (X = S. VI,25; niwon); gi-: part. prt. -it Npw 147,12; ge-: dass. -ot Gl 2,148,10 (Frankf. 64, 9. Jh.). [Bd. 6, Sp. 1310] Npw 38,3; -et 29,1; part. prt. acc. sg. m. -eten Gl 2,487,6 (-vu-). ge-nuiuuet: part. prt. Npw 101,28. Verstümmelt: niuuo . ne: inf. dat. sg. Np 103,9 (Hs. L = K.-T. 10,382a). t .. unniuuon Glaser, Griffelgl. S. 201,134 s. dort. erneuern: a) etw. neu anlegen, mit Akk. d. Sache: niuuot niuuipruht [haec enim dicit dominus ...:] novate [vobis] novale [, et nolite serere super spinas, Jer. 4,3] Gl 1,636,9; b) etw. wieder aufbauen, mit Akk. d. Sache: dise zeuuene prophetę uuizegoton ... do Ierusalem zestoret uuas . daz si aber solti geniuuuot uuerden [vgl. prophetaverunt prophetae isti reparationem Ierusalem, prophetaverunt civitatem novam ex reparatione veteris, Aug., En.] NpNpw 147,12; c) etw. erneuern, wiederherstellen, mit abstr. Akk.: dannan uuurden unchreftig mine chrefte. Vbe ih iehen uuolti . dannan uuurdin sie (die Knochen, d. h. die geistigen Stärken) geniuuuot [vgl. si clamaret peccata sua et taceret merita sua, innovarentur ossa eius, id est, virtutes eius, Aug., En.] NpNpw 31,3. geniuuuot uuirt din iugent . samoso aren renovabitur ut aquilae iuventus tua 102,5; ferner: 38,3 (renovare). 101,28; d) (eine Handlung) erneut ausführen, mit abstr. Akk.: fergebina sunda niuuuota ih . unde uuart uuirsiro danna fore Np 37,6; ferner: NpNpw 103,9; e) (einen Streitfall) neu aufrollen: geniuuot [si autem probaverit talem causam esse, ut non] refricentur [ea, quae acta sunt, quae decreverit confirmata erunt, Conc. Sard. III p. 138] Gl 2,148,10; f) jmdn. (im christlichen Sinn) innerlich erneuern: genivueten [cultor dei, memento ... te chrismate] innotatum (Hs. innovatum, vgl. Laa.) [Prud., H. a. somn. (VI) 128] Gl 2,487,6; ferner: NpNpXNpw 17,46. NpNpw 29,1. Abl. niuuuôd, niuuuunga; vgl. AWB it(a)niuuuôn, ? AWB niuuuen. |
| niu(uui)quemaling
| | 1) Neuling: niuquomelinch novitii Gl 4,81,47. | | 2) Fremdling: niuquemalinga [obsecro vos tamquam] advenas [et peregrinos abstinere vos a carnalibus desideriis, 1. Pet. 2,11] Gl 1,788,23. | | niu(uui)queman
| | 1) neu ins Kloster eingetreten (von einem Mönch): .. nivvichuemaner fora si kistrehchit .. fvazzum .. pi imv tunc ille frater novitius prosternatur singulorum pedibus, ut orent pro eo S 266,8; — substant.: Novize: | | 2) substant.: Neuankömmling: nivviqhuemanemv .. za libe .. samfter si kikeban inganc noviter veniens quis ad conversionem, non ei facilis tribuatur ingressus S 263,23; hierher wohl auch: niuchomenr novicius Gl 3,188,51 (unter Personenbezeichnungen). | | 3) substant.: Neubekehrter: niuchomene [(oportet episcopum esse) non] neophytum (Hs. neophitus) [1. Tim. 3,6] Gl 1,777,8. nivuiquemini [non] neophytum [ne in superbiam elatus in iudicium incidat, et laqueum diaboli, | | niu(uui)quemo
| | 1) Neuling, Anfänger: nuuuechomo [ille iam sedet in ripa tetrumque] novicius (nuper veniens) [horret porthmea, Juven. 3,265] Gl 2,348,9. feruentes spiritu (die heizmuotigin ze guote) . sint sumer . nouelli in fide | | 2) Neubekehrter: nivuvichomon [non] neophytum (Hs. ophitum) [ne in superbiam elatus in iudicium incidat, et laqueum diaboli, Conc. Nic. II] Gl 2,140,18. 145,18. | | 3) Novize: niuuicomo [ut ... diaconus, qui] neofitus [est (qui ... est fehlt Ausg.), Conc. Sard. XIII] Gl 2,148,27. .. nivuichvemo zeichan .. ille novius signum faciat S 265,29. | | 4) Glossenwort: niukemo novitius Gl 4,152,36 (vgl. Beitr. 73,218; Steinm. irrtümlich novitus). niuuiquemo neophitus 223,18. | | niu(uui)riuti
| | 1) Neubruch, neues Ackerland: in niuriutin [multi cibi] in novalibus patrum [Prov. 13,23] Gl 1,526,34. farn unde hiefeltra nimet er dana . mit tero riutesegenso . daz imo deste bezera chorn uuahse an demo | | 2) Brachfeld, auch Ackerland allgemein: niuriuti [qui nostras sulcare] novales [arvaque capta manu popularier hospite aratro contendunt, Prud., Psych. 213] Gl 2,411,2. 522,50. niuruti [interque] nitentia culta (novales) [ | | niuuuôn
| | Verstümmelt: niuuo . ne: inf. dat. sg. Np 103,9 (Hs. L = K.-T. 10,382a). | | a) etw. neu anlegen, mit Akk. d. Sache: niuuot niuuipruht [haec enim dicit dominus ...:] novate [vobis] novale [, et nolite serere super spinas, Jer. 4,3] Gl 1,636,9; | | b) etw. wieder aufbauen, mit Akk. d. Sache: dise zeuuene prophetę uuizegoton ... do Ierusalem zestoret uuas . daz si aber solti geniuuuot uuerden [vgl. prophetaverunt prophetae isti reparationem Ierusalem, prophetaverunt civitatem novam ex reparatione | | c) etw. erneuern, wiederherstellen, mit abstr. Akk.: dannan uuurden unchreftig mine chrefte. Vbe ih iehen uuolti . dannan uuurdin sie (die Knochen, d. h. die geistigen Stärken) geniuuuot [vgl. si clamaret peccata sua et taceret | | d) (eine Handlung) erneut ausführen, mit abstr. Akk.: fergebina sunda niuuuota ih . unde uuart uuirsiro danna fore Np 37,6; ferner: NpNpw 103,9; | | e) (einen Streitfall) neu aufrollen: geniuuot [si autem probaverit talem causam esse, ut non] refricentur [ea, quae acta sunt, quae decreverit confirmata erunt, Conc. Sard. III p. 138] Gl 2,148,10; | | f) jmdn. (im christlichen Sinn) innerlich erneuern: genivueten [cultor dei, memento ... te chrismate] innotatum (Hs. innovatum, vgl. Laa.) [Prud., H. a. somn. (VI) 128] Gl 2,487,6; ferner: |
|