| - jagôn
- fir-jagôn, sw. v.
- jagônto, adv.
- jah, interj.
- jahhâ, partikel
- jahhant, st. m.
- jako, sw. m.
- jakuno, sw. m.
- jâmar, st. n. m.
- jâmar, adj.
- jâmarag, adj.
- jâmarlîh, adj.
- jâmarlîhho, adv.
- jâr, st. n.
- jârasdag, as. st. m.
- jârbuoh, st. n.
- jârfasta, sw. f.
- jârgelt, st. n.
- jârgiscrib, st. n.
- jârgiuuanta, st. f.
- jârhemidi, st. n.
- -jâri
- jârîg, adj.
- -jârgî
- jârilîhhûn, adv.
- jârlîhhên, adv.
- jârlîhhes, adv.
- jârlîhho, adv.
- jârlota, sw.
- jârmânôd, st. m.
- jârmarkt, st. m.
- jârmerkt, st. m.
- gi-jâro, adv.
- jârogilîhhes, adv.
- jâr[h]ring, st. m.
- jârsamîg, adj.
- jârtag, st. m.
- jârtât, st. f.
- jârumbifart, st. f.
- jâruuehha, sw. f.
- jâruuentgî, st. f.
- jâruuerc, st. n.
- jârzala, st. f.
- jatîsa(r)n
- jefthes[h]uur, andfrk. adv.
- jehan, st. v.
- bi-jehan, st. v.
- fir-jehan, st. v.
- gi-jehan, st. v.
- ir-jehan, st. v.
- miti-jehan, st. v.
- jehanto, adv.
- jehâri, st. m.
- bi-jehida, st. f.
- bi-jehinga, as. st. f.
- bi-jehôn, sw. v.
- jehunga, st. f.
- fir-jehunga, st. f.
- jenahalb, adv.
- jenêr
- jeniu
- jenez
- jenner, st. m.
- jentro, adj. comp.
- -jeri
- jerien, sw. v.
- -jerio
- jesan, st. v.
- gi-jesan, st. v.
- jeta, st. sw. f.
- jetan, st. v.
- ûz-jetan, st. v.
- ûz-ir-jetan, st. v.
- jetîsa(r)n, st. n.
- jatîsa(r)n, st. n.
- jetto, sw. m.
- jiht, st. f.
- fir-jiht, st. f.
- gi-jiht, st. f.
- jihtâri, st. m.
- gi-jihtri, st. m.
- jihten, sw. v.
- gi-jihten, sw. v.
- jihthûfo, sw. m.
- gi-jihtida, st. f.
- jihtîg, adj.
- gi-jihtîg, adj.
- -jihtîgo
- jihtunga, st. f.
- jof, andfrk. conj.
- joh, conj.
- jouh, conj.
- joh, st. n.
- johhalm, st. m.
- johhalmo, sw. m.
- johhelmo, sw. m.
- gi-johhi, st. n.
- -johhîg
- gi-joht, st. n.
- jouh
- untar-jouhhen, sw. v.
- gi-jouhhida, st. f.
- j, adv.
- Judea, st. m. pl.
- judeisc, adj.
- judenklê, mhd. st. m.
- judentuom, st. m. n.
- Judeo, sw. m.
- judeoliuti, st. m. pl.
- jven, sw. v.
- jugethen, andfrk. sw. v.
- jugentheit, mhd. st. f.
- jûgiro
- jugund, st. f.
- jungund, st. f.
- jugundlîh, adj.
- jugundtuom, st. m. n.
- jûh, st. n.
- jûhhart, st. n.
- juhhidi, st. n.
- -juhhîg
- jûhruota, st. f.
- jûhsât, st. f.
- jucken, sw. v.
- juckida, st. f.
- juckido, sw. m.
- juckilgî, st. f.
- juckilôn, sw. v.
- juktôm, as. st. m.
- jucundlîh, adj.
- jung, adj.
- jungen, sw. v.
- jungên, sw. v.
- ir-jungên, sw. v.
- jungfrouuua, sw. f.
- jungfrouuuilîn, st. n.
- jungi
- jungidi, st. n.
- jungiling, st. m.
- jungî(n), st. f.
- jungî(n)
- jungiro
- jungist, adv.
- jungisto, adj. superl.
- junglîh, adj.
- jungo, sw. m.
- jungund
- juncvrouwenhâr, mhd. st. n.
- juncman, mhd. st. m.
- juppazzen, sw. v.
- juppel, mhd. st. n.
- juriga
- jûse, mhd. sw. f.
- jussal, st. n.
- j[h]uuanne, adv.
- j[h]uuenni, adv.
- j[h]uuennio, adv.
- k
- k..
- k..
- ka-
- ka-
- ka..
- kâ(a), sw. f.
- kaha, sw. f.
- ka.achata
- ka..akhotiu
- kaanpahten
- kaauartaun
- kaauh...
- kaauhhe..
- kabe
- kābe
- kabsa
- kabuz, st. m.
- kacemeagel
- kachauuem
- kachezunge, mhd. st. f.
- kachicta
- kachionot
- kachla
- kachrifta
- kachrista
- kachuætan
- kach..unka
- kadaupot
- kadeni.
- kadolemes
- kadroaemes
- kæhaben
- kaeintot
- kæsenapf, mhd. st. m.
- kaf, st. n.
- kaffer
- kafoge.
- kafs
- kafsa, st. f.
- kafs, st. f.
- kaftêri, st. m.
- kafumita
| | jagôn (zu -en, -ên s. u.) sw. v., mhd. nhd. jagen; mnd. jā- gen, mnl. jagen; afries. iagia; an. jaga. — Graff I,579 f. Zur Vermischung der Flexionsklassen vgl. Schatz, Germ. S. 354 ff., Baesecke, Ahd. S. 233. [Bd. 4, Sp. 1776] iak-: 1. sg. -on Gl 2,685,58 (lat. fut.); part. prs. -ondi 1,16,24 (PaK; -c-); 3. sg. prt. -ada 297,18 (Paris Lat. 2685, 10. Jh.; -c-, vgl. dazu Franck, Afrk. Gr.2 § 104; = iagoda, Steinm., zu -a- für ô vgl. Schatz, Germ. S. 356). — iag-: 1. sg. -on Gl 3,264,47 (SH a 2). 4,329,35 (clm 6411, 9. Jh.). Np 17,39 (2, 1 Beleg lat. fut.); -en Npw ebda.; -o ebda. (lat. fut.; zu -o vgl. Braune, Ahd. Gr.14 § 305 Anm. 4, Heinzel, WSB 81,327); 2. sg. -os Gl 2,640,32 (lat. fut.); 3. sg. -ot 1,679,22 (M, 6 Hss.). 2,680,5 (Schlettst., 12. Jh.). 689,18 (ebda.; y-). Thoma, Glossen S. 26,30. Nb 223,30 [241,10] (-ô-); -othe Gl 1,679,24 (M, clm 22201, 12. Jh.; z. -e als wucherndem Auslautvokal vgl. Matzel § 69 c); -et 22 (M); -it 23 (M); 2. pl. -ot F 18,19; 3. pl. -ont Gl 2,324,8 (Schlettst., 12. Jh.; I- Korr. eines l- (Hs. sonst keine Großbuchstaben im Ahd.)? Vgl. Gl 2,323,3; lat. conj.). 639,62. Nb 161,28 [173,26] (-ô-). NpNpw 26,12; -ent Gl 1,693,10 (M; oder prt.? Vgl. Raven II,74, l. iageten?); 3. sg. conj. -oe Nc 790,3 [145,18]; -o Gl 2,435,21 (clm 14395, Gll. 11. Jh.; lat. indic.). 437,10 (2 Hss.); -eie Np 7,6 (zur ênFlexion der ôn-Verben im Konj. Praes. vgl. Schatz, Germ. S. 359); -e Npw 7,5; 1. pl. imp. (adh.) -oen Np 43,6; -en Npw ebda.; inf. -on Gl 2,78,41. 729,24 (2 Hss.). Nb 164,11. 167,18 [176,13. 180,4] (beide -ô-). NpNpw Cant. Deut. 30; dat. sg. - anna Gl 2,629,12 (ag-; zu -a- für ô vgl. ebda. S. 357); part. prs. -onti 35,16. O 3,8,13; -onte Gl 2,478,41; -onde 608,7. Nc 833,30 [203,8]; nom. sg. m. -onter Gl 2,640,38. 646,13 (-); gen. sg. m. -ontin 660,47; dat. sg. m. -ontemo 665,69; acc. pl. m. -onten Nb 309,26 [337,16]; 1. sg. prt. - eta Np 100,5 (zu -e- neben ô im Praet. bei Notker vgl. ebda. S. 358); 2. sg. prt. -etôst Nb 52,12/13 [59,18/19] (zu -e- vgl. ebda.); 3. sg. prt. -ota Gl 2,437,24 (2 Hss.). 652,55. 666,22. 669,25 (alle lat. prs.); -eda 708,14 (Paris Lat. 9344, 11. Jh.; zu -e- für ô vgl. ebda. S. 356); 1. pl. prt. -otun 649,63 (Korr. aus -onin, vgl. Steinm.); 3. pl. prt. -oton 1,693,7 (M); -otun ebda. (M, 2 Hss.). 2,662,17. 669,15; -otin 1,693,8 (M); -aton 2,507,7 (lat. prs.; zu -a- für ô vgl. Schatz, Germ. S. 358); -atun 437,56 (lat. prs.; zu -a- vgl. ebda.); -eton Np 80,11 (zu -e- neben ô im Praet. bei Notker vgl. ebda. S. 358); -iton Gl 1,693,9 (M); -itun ebda. (M); -itin ebda. (M); ka-: part. prt. -ot 2,302,7/8 (M); ki-: dass. -ot 7 (M); gi-: nom. sg. f. -otiu 669,26; dat. sg. m. -otemo 1,301,22 (S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.); nom. pl. f. -oto 2,653,33; iogotun: 3. pl. prt. 1,693,8 (M, Wien 2723, 10. Jh.). ki-iegit: part. prt. Gl 1,727,5 (Schlettst., 12. Jh.); ge-: dass. 726,4 (Carlsr. Aug. CLXXVIII, 11. Jh.); nach Krüer S. 13. 55 jan-Verb jegen. Verschrieben (?): iagonde: 3. sg. prt.? Gl 2,612,39 (Eins. 303, 12. Jh.; l. iagode? oder part. prs.? Vgl. Steinm.; lat. conj.); nage: 1. sg. 3,264,47 (SH a 2); lagent: 3. pl. 2,323,3 (Sg 299, 9. Jh.). I. intrans.: jagen, auf die Jagd gehen: giiagotemo [(Jakob zu Esau:) cum ...] venatu [aliquid apprehenderis, fac mihi inde pulmentum, Gen. 27,3] Gl 1,301,22. iagonde [non fuit ... agrum colendo aut] venando [, servilibus officiis, intentum aetatem agere, Sall., Cat. 4 p. 140,1] 2,608,7. iagontin [hunc (d. i. den zahmen Hirsch) procul errantem rabidae] venantis [Iuli commovere canes, Verg., A. VII,493] 660,47. ube ir iagon uuellent . neumbesezzent ir nieht den mereuuag nec si libeat vobis sequi capreas . Tirrena vada . i. Tuscum mare captatis Nb 167,18 [180,4] (vgl. z. gl. St. reher iagon Gl 2,78,41 unter II 1); vielleicht hierher: iagon venor, -aris [Hbr. II,545,31] Gl 3,264,47. iagon [in nor desinentia (verba) ... similiter primae sunt solius coniugationis, ut opinor opinaris, ...] venor [Eut., Ars 479,23] 4,329,35. [Bd. 4, Sp. 1777] II. trans.: 1) (ein Tier) jagen, fangen, (auf Tiere) Jagd machen (weidmännisch): iagonti [pisces Petrus] agens [, homines capit, Ar. II,565] Gl 2,35,16. reher iagon [nec vobis] capreas [si libeat] sequi [, Tyrrhena captatis vada, Boeth., Cons. 3,8 p. 66,7] 78,41 (vgl. z. gl. St. iagon Nb 167,18 [180,4] unter I). die mihilorohtun zi iaganna [hiemps ... tempus ...] auritos[-que] sequi [lepores, Verg., G. I,308] 629,12. iagos tamir [canibus] venabere dammas [ebda. III,410] 640,32. iakon [acris] venabor [apros, ders., E. X,56] 685,58; im Part. Praes., substant.: Jäger: pifahanti habendi edo iacondi fogalo (Pa, fogala K) aucupator captator vel venator avium 1,16,24 (‘Vogelfänger’). 2) (jmdn.) verfolgen, (jmdm.) nachstellen, (einer Sache) sehr zusetzen: a) eigentl. (in Glossen ist der Akk. nicht übersetzt): in bezug auf Tiere: iagonte exagitans (Glosse: persequens) [-que truces aquilas per vaga nubila, perque notos sidere lapsa columba fugat, Prud., H. a. cib. (III) 163] Gl 2,478,41. iagot [quacumque illa ... secat aethera ..., ecce inimicus atrox magno stridore per auras] insequitur [(der in einen Sperber verwandelte) Nisus (sc. die in einen Meeresvogel verwandelte Scylla), Verg., G. I,408] 680,5. ceruus emissus. emissus, darüber velox. prūftiger, dicitur quando ceruam insequitur iagot fasot [zu: cervus emissus, Gen. 49,21] Thoma, Glossen S. 26,30. so man in (den Affen) iagon gestat . so heuet er daz liebera (der beiden Jungen) uf zuze sinen brusten Nb 164,11 [176,13]; — in bezug auf Menschen: kiiagot [unus (sc. Moses) a populo lapidibus] impetitur [, et tamen pro lapidatore suo dominum deprecatur, Greg., Hom. II,27 p. 1564] Gl 2,302,7 (4 Hss. giuvorfan vuard). iagonde [(Iugurtha) denique Aulum spe pactionis pertulit uti ... in abditas regiones sese veluti cedentem] insequeretur [Sall., Iug. 38 p. 274,4] 612,39. iagota [(die Amazone Camilla)] sequitur (vgl. pro persequitur, Serv.) [... incumbens eminus hasta Tereaque Harpalycumque, Verg., A. XI,674] 669,25. ih sentu za iu forasagun enti uuisae enti meistra ... enti dea iagot fona burgi za burgi ex illis ... persequimini de civitate in civitatem F 18,19. ufen dien gebirgen Armenię ... die fehtenten flihendo . hinder sih an die sih iagonten skiezent in scopulis Achaemeniae rupis ... fugiens pugnator . figit versa spicula pectoribus sequentum Nb 309,26 [337,16]. (im Roten Meer) sint ze leibo uuorden unsere fienda . die unsih iageton [vgl. inimici nostri persequentes nos in aqua perierunt, Aug., En.] Np 80,11; — in bezug auf Sachen: yagot [florentem cytisum] sequitur [lasciva capella, Verg., E. II,64] Gl 2,324,8; b) bildl.: iagon [diabolus, invidens quieti eius (d. i. des alten Einsiedler-Mönchs) et opportunae vacationi ad dominum ...] venari [eum et capere festinabat, Vitae patr. 580b,41] Gl 2,729,24. ube diz unreht ist in minen handen ... so iageie diabolus (Npw der tiufal) mina sela unde gefahe sia persequatur inimicus animam meam . et comprehendat eam NpNpw 7,6 (= Npw 5); ferner: 17,39 (2, 1 Beleg persequi, lat. 38). 26,12 (persequi, Cass.). Np 100,5 (persequi); c) übertr.: tiu (sc. conscientia sceleratorum) iagot sie Nb 223,30 [241,10]. 3) (jmdn., etw. an-, vorwärts-)treiben, hetzen: a) eigentl. (der Akk. ist nicht glossiert): in bezug auf Tiere: iacada [(David) tulit universos greges et armenta, et] minavit [(sc. die Herden) ante faciem suam, 1. Reg. [Bd. 4, Sp. 1778] 30,20] Gl 1,297,18. iago stoupe [ergo sit Hippolytus (Glosse: id est equinus),] quatiat (Hs. u. La. agitet) turbet [-que iugales (Glosse: equos), Prud., P. Hipp. (XI) 87] 2,437,10. gistoupis iagonter [saepe volutabris pulsos silvestribus apros latratu] turbabis agens [Verg., G. III,412] 640,38. iagonter [(Aeneas) omnem miscet] agens [telis nemora inter frondea turbam (der Hirsche), ders., A. I,191] 646,13; in einem Bilde: iagont [hos (sc. die Hirsche) non immissis canibus, non cassibus ullis Puniceaeve] agitant [pavidos formidine pinnae, Verg., G. III,372] 639,62; — in bezug auf Menschen: geiegit uuart [(der Besessene von Gerasa)] agebatur [a daemonio in deserta, Luc. 8,29] Gl 1,726,4. 727,5. iagotun [illi etiam, siquos obscura nocte per umbram fudimus insidiis totaque] agitavimus [urbe, apparent, Verg., A. II,421] 2,649,63. iagotun [Troiugenas ac tela vides inimica Latinis, quos illi bello profugos] egere [superbo, ebda. VIII,118] 662,17. iagontemo [ductori Turno ... furenti] turbanti [-que viros perfertur nuntius, hostem fervere caede nova, ebda. IX,692] 665,69. iagota [bis confusa fuga per muros agmina (sc. der Trojaner)] vertit [(sc. Turnus), ebda. IX,800] 666,22. iagotun giflohta [bis Tusci Rutulos] egere [ad moenia] versos [ebda. XI,629] 669,15. giiagotiu [Orsilochum fugiens (sc. die Amazone Camilla) magnumque] agitata [per orbem eludit gyro interior, ebda. XI,694] 26. iageda [Demoleos cursu palantis Troas] agebat [ebda. V,265] 708,14; — in bezug auf Sachen: ther wint thaz scif fuar jagonti, thie undon bliuenti [vgl. navicula autem in medio mari iactabatur fluctibus; erat enim contrarius ventus, Matth. 14,22] O 3,8,13. (die Sonne ist) iagonde ioh statende die planetas compellens atque coercens sydera sacra deum . i. planetarum Nc 833,30 [203,8]; ferner: 790,3 [145,18] (cogere); b) bildl. (der Akk. ist nicht glossiert): in bezug auf Tiere: iagota ł muota [campestre vago nuper pecus a grege captum, quod pavor indomito corde ferinus] agit [Prud., P. Hipp. (XI) 94] Gl 2,437,24. iagatun [qua sonus atque tremor, qua furor] exagitant (Glosse: agunt) [(sc. die Pferde), ebda. 112] 56. 507,7; — in bezug auf Menschen: iagota ettiuvara seil [praecipites metus acer (sc. vor den Kyklopen)] agit quocumque rudentis [excutere, Verg., A. III,682] Gl 2,652,55; c) übertr.: in Verbindung mit zi: alle geluste habent taz kemeine . daz sie die nietegen gertendo . iagont ze dero tate hoc habet omnis voluptas . stimulis agit furentes Nb 161,28 [173,26]; hierher wohl auch: iagot [omnes in sanguine insidiantur, vir fratrem suum ad mortem] venatur [Mich. 7,2] Gl 1,679,22. 4) (jmdn., etw.) vertreiben, in die Flucht schlagen, verbannen: a) eigentl.: in bezug auf Tiere: uvildo giiagoto [ecce] ferae [saxi] deiectae [vertice caprae decurrere iugis, Verg., A. IV,152] Gl 2,653,33; — in bezug auf Menschen: iagotun (1 Hs. iagent) [(die Juden)] ventilabant [eos (d. i. das feindliche syrische Heer) cornibus, 1. Macc. 7,46] Gl 1,693,7. sie ouh daz pedâhtin . uuieo iro fiendo ... zeuuene zen dusent iagon mahtin quomodo ... duo fugarent decem milia NpNpw Cant. Deut. 30; b) bildl.: in bezug auf Menschen: mit dinero (d. i. Gottes) starchi iagoen uuir sie (unsere Feinde) [vgl. omnes inimici Christianorum sicut pulvis ventilentur et de terra proiciantur, Aug., En., ventilari hostes dicuntur, quando fugantur, Rem.] NpNpw 43,6; — in bezug auf Abstraktes: mit altchetenen uuorten . iagetost sia (d. i. [Bd. 4, Sp. 1779] das Glück) . uzer unseren seldon prolatis sententiis insectabare eam de nostro adito Nb 52,12/13 [59,18/19]; c) übertr.: iago farraicha [te (sc. Iuppiter) Paulus hinc (d. i. von Rom)] exterminat (Glossen: depellit, extra terminum minat) [Prud., P. Laur. (II) 469] Gl 2,435,21. 5) etw. zu erreichen suchen, erstreben: iagont [alii ... marsuppium suffocantes] matronarum opes venentur [obsequiis, Hier., Ep. LX,11] Gl 2,324,8; dazu wohl auch: lagent venentur [ebda.] 323,3.
fir-jagôn sw. v., mhd. nhd. verjagen; mnd. vorjāgen, mnl. verjagen. — Graff I,581. for-iag-: part. prt. -ot Gl 2,345,51 (clm 6325, 9. Jh.); fir-: 3. pl. prt. -otun Oh 103. jmdn., etw. verjagen, -treiben: a) eigentl.: tho sie thaz (d. i. die Kreuzigung Jesu) gifrumitun, thie jungoron firjagotun Oh 103; b) bildl.: anahran foriagot [(durch den Exorzismus) diaboli nequissima virtus, et inveterata malitia, vel violenta] incursio [expulsa] fugetur [Is., De off. 2,21 p. 815] Gl 2,345,51.
jagônto adv. — Graff I,579 s. v. jagôn. jagondo: Nc 826,25 [193,9]. jagend, (an-)treibend: uber Alpheum fluuium bruccota er (d. i. Salmoneus, König von Eleusis) . unde darubere currus iagondo . donerota er [vgl. per quem currus agitando videretur imitari tonitrua, Rem.].
jah interj., partikel; vgl. got. jah. — Graff I,567 s. v. jâ. iah: Gl 2,543,24 (mus. Brit. Add. 34248, 11. Jh.). Ni 508,3. 515,5. 516,11. 521,26. 524,24. 528,16 [14,10. 22,9. 23,21. 29,18. 33,11. 37,21]. Nk 468,23. 483,21 [114,1. 129,13]. Np 115,16. iah Gl 1,269,4 (K) ist nach Splett, Stud. S. 409 für ioh verschrieben, s. daher joh conj.; jah O 1,22,54 (Ausg. Erdm.) ist Druckfehler, die Hs. V hat ia, s. daher unter AWB j. I. Interjektion, als affektvoller Anruf: oh (Herr): iah herro . herro fone diu . uuanda ih din scalh pin o domine quia ego servus tuus Np 115,16 (Npw uuolnê). II. Partikel, einen Vorgang, eine Aussage bestätigend, bekräftigend: ja, das ist so: daz sigi so esto, dazu Randgl. iah adverbium deliberantis [zu: hoc templum aeternum est ... hoc tu expugnare volens flagris ... Destructum iacuit paenis vexantibus: esto, Prud., Apoth. 528] Gl 2,543,24; jah als Bekräftigung im Gegensatz zu nein, auch substant.: das Ja — das Nein (vgl. Jaehrling S. 117 f.): ih meino . also homo ist ein luzzis uuort . unde doh eteuuaz pezeichenet. Nals aber nieht . nein unde iah sed non quoniam est . aut non est. Sed erit affirmatio vel negatio si quid addatur Ni 508,3 [14,10]. pe diu skinet . taz iu lougen stat uuider uestenungo unde uestenunga uuider lougene. Unde daz heizet uuiderchetunga . danne nein . unde iah . gagen einanderen ringent et sit hoc contradictio . affirmatio et negatio oppositae 515,5 [22,9]. ube man fone allelichen . allelicho saget nein unde iah . die saga uuerdent uuideruuartig quoniam est aut non contrariae erunt enuntiationes 516,11 [23,21]. uuanda des man iihet . tes sol man lougenen . unde uone einemo dinge cheden . nein . unde iah quod affirmavit affirmatio 521,26 [29,18]; ferner: [Bd. 4, Sp. 1780] für affirmatio: 524,24. 528,16 [33,11. 37,21]. Nk 468,23. 483,21 [114,1. 129,13]. Vgl. jahhâ. Vgl. Staeves S. 125 f.
jahhâ partikel; vgl. Matzel, Unters. S. 199. — Graff I,570. gahha: F 10,25; zu g- für j- vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 293. ja, durchaus, bekräftigende, emphatische Antwort auf eine Frage: dar uuirdit uuoft enti zanogagrim. Forstuontut ir daz al. Dea quuatun imo gahha uuir truhtin ibi erit fletus et stridor dentium. Intellexistis haec omnia? Dicunt ei: etiam, domine (vgl. z. gl. St. ia T 77,5).
jahhant st. m., mhd. jach-, jâchant; mnd. jachant, -gant, mnl. jacinct, jochant; ae. iacinđ; vgl. nhd. hyazinth. — Graff I,594. iahch-enton: dat. pl. Gl 2,496,64 (Sg 292, 11. Jh.); iach-: dass. 63 = Wa 84,34 (Carlsr. S. Petri, 10./11. Jh.); -ande: gen. pl. WA 92,2. 10. — iechando: gen. pl. WBCK 92,2. 10. iagance: dat. sg. Gl 2,221,30 (clm 18550,1, Gll. 9. Jh.). — gaganz: nom. sg. Gl 2,218,52 (clm 18550,1, 8. Jh.). Zu den unterschiedlichen Lautformen des Lehnwortes vgl. Frings, Germ. Rom. II,275. ein hyazinthfarbener, bläulicher Edelstein, Hyazinth, blauer Saphir oder Korund (? Vgl. Lüschen, Steine S. 241 f.): iachenton girigeton [quod adhuc res exigat aut] hyacinthis (Hs. iacinthis) [pingere] sutilibus [redimitae frontis in arce, Prud., Ham. 267] Gl 2,496,63. sine hente sint guldin ... bede uol iechando plenae hyacinthis [Cant. 5,14] W 92,2. 10 (fügt hinzu: qui est lapis aerii coloris); wohl nicht der Edelstein, sondern hyazinthfarbener, blauer Stoff(faden): ((h)iacin(c)- to wird sonst mit blâo, uueit, gruoni, rôt (phellol, roc) u. gotauuebbi glossiert) gaganz [quod recte etiam superhumerale ex auro,] hyacintho [, purpura, bis tincto cocco ... praecipitur, Greg., Cura 2,3 p. 15] Gl 2,218,52. 221,30.
jako sw. m. (verkürzte Nebenform von jakuno, vgl. Splett, Stud. S. 271). Nur in Verschreibungen: lacho: nom. sg. Gl 1,194,15 (Pa; vgl. unter jakuno); i.caho: dass. ebda. (K; vgl. dazu Kögel S. 44). Diakon: iacho iachono Joram diaconus (PaK, iaguno Ra).
jakuno sw. m. (vgl. diakan; zur Anlautveränderung di zu j vgl. Waag § 98 u. Baesecke, Abrog. S. 102). iacuno: nom. sg. Gl 1,106,13 (PaK). 194,16 (K); iaguno: dass. 15 (Ra). Verschrieben: lachono: nom. sg. Gl 1,194,16 (Pa, zur Verschr. vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 293. 215 u. Splett, Stud. S. 271). Diakon: iacuno diaconus Gl 1,106,13. 194,16. Joram 15 (Ra, jako PaK).
jâmar st. n. m. (vgl. âmar u. die dort angegebene Lit.), mhd. Lexer jâmer, nhd. DWB jammer m. (älter auch jamer n.); mnd. jâmer m. n., mnl. jamer; afries. iamer n. — Graff I,596 f. Neutra: iamar: nom. sg. O 4,26,8; acc. sg. 32,6. Maskulina: iam-ar: acc. sg. O 1,20,12. 3,24,69 (PV); -er: dass. ebda. (F). Nicht eindeutig bestimmbar: iam-ar: nom. sg. O 1,18,32. 5,23,169; -er: dass. S 154,39. W 84,11. [Bd. 4, Sp. 1781] 1) Jammer, seelischer Schmerz u. dessen Bezeigung nach außen hin: in dero hello da ist ... karot unde iamer S 154,39. thie brusti sie (die Mütter von Bethlehem beim Mord an ihren Kindern) in ougtun, thaz fahs thana rouftun; nist ther io in gahi then jamar gisahi O 1,20,12. in herzen ruarta siu (die Frauen bei der Kreuzigung) tho thar thaz goriglicha jamar 4,26,8. al min iamer de absentia sponsi uuart gemanigualtot W 84,11; ferner: O 3,24,69. 4,32,6. 2) Sehnsucht: unsih ... zi demo lante (dem Paradies) in gahe ouh jamar gifahe O 1,18,32; ferner: 5,23,169. Vgl. âmar.
jâmar adj.; as. jâmar; ae. géomor. — Graff I,597. iamar: Grdf. O 5,6,40. betrübt: (über das späte Bekenntnis zu Christus) ist Judeo manag thanne in war harto filu jamar. Abl. jâmar st. n. m.; jâmarag, jâmarlîh. Vgl. âmar.
jâmarag adj., mhd. Lexer jâmerec, -(i)c, jæmer(i)c, frühnhd. jammerig; mnd. jâmer(i)ch, mnl. jamerich. — Graff I,598. iamarag-: nom. sg. n. -az O 5,23,33 (PV); dat. sg. n. -emo 4,34,24 (in P korr. aus -omo). 1) betrübt: (nach dem Kreuzestod Jesu) stuantun thar tho ferron alle sine kundon jamaragemo muate O 4,34,24. 2) sehnsüchtig: thoh sagent se alle thanana, thaz se thara (ins Himmelreich) wollent. Thaz duit in jamaragaz muat joh thes himilriches guat O 5,23,33 (PV, amaragaz F). Vgl. âmarag. |
| |