Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
nabalîn bis nachsate (Bd. 6, Sp. 950 bis 951)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis nabalîn st. n.; vgl. mnl. navelkijn.
nabilin: nom. sg. Gl 1,644,44 (M, clm 22201, 12. Jh.).
Nabelschnur: nabilin [et quando nata es in die ortus tui non est praecisus] umbilicus [tuus, Ez. 16,4].
 
Artikelverweis 
nabalo sw. m., mhd. Lexer nabele; mnl. navele; afries. naula; ae. nafela; an. nafli. — Graff II,995.
Belege im Nom. Sing., wenn nicht anders angegeben.
nap-alo: Gl 1,551,17/18 (M, 3 Hss.). 644,42 (M, 4 Hss.); -ulo: 3,10,13 (C). 14 (C; lat. abl.); -olo: 1,551,17 (M, 2 Hss.); -il-: -o 644,43 (M); dat. sg. -in 2,285,18 (M; īnapilin). — nab-al-: -o Gl 1,295,39 (Jb). 383,32 (lat. abl.). 385,39 (M). 540,6 (das zweite a nicht sicher); dat. sg. -in 650,9 (M); -ul-: -o 295,39 (Rb). 385,40 (M). 551,19 (M). 3,4,19 (Voc.; lat. abl.). 19,14. 73,20 (SH A). 433,49 (2 Hss., darunter clm 14754, 9. Jh.). 436,51. 4,274,5. 277,19 (M); dat. sg. -in 1,388,17 (Rb); -ol-: -o 526,11. 3,73,19 (SH A, 2 Hss.). 262,67 (SH a2). 438,38. Thies, Kölner Hs. S. 186,14 (SH); -il-: -o Gl 1,385,39/40 (M). 387,5. 551,18 (M, 2 Hss.). 644,43 (M). 3,73,20 (SH A). 310,15 (SH e); -e 3,662,18; dat. sg. -in S 127,57; -el-: -o Gl 3,178,42 (SH B). 291,11 (SH b; auf Rasur). 347,9 (SH g, 2 Hss.). 392,24 (Hildeg.). WC 113,2 [203,8]; -e Gl 1,551,23 (M). 3,262,67 (SH a2). 439,54. 4,165,55 (Sal. c). 216,49 (2 Hss.). 218,16. naualo: WA 113,2.
In späten Hss. nabala (st. sw.?) f. (?): nabola: Gl 3,433,49/50 (clm 14689, 12. Jh.); -ila: 1,644,43/44 (M, clm 17403, 13. Jh.; vgl. Splett, Ahd. Wb. I,2,650); oder verschr.?
1) Nabel: napolo umbilicus [tuus crater tornatilis, numquam indigens poculis, Cant. 7,2] Gl 1,551,17 (3 Hss. nabal). 4,277,19, z. gl. St. din nabelo ist gedrater naph, nieuuanne drinchenes anig W 113,2 [203,8]. in napilin [zu: quia viris luxuria in lumbis sit, feminis] in umbilico [oder zu: virtus eius in lumbis eius, et fortitudo illius] in umbilico [ventris eius, Greg., Hom. I,13 p. 1480] Gl 2,285,18. nabulo umbilico 3,4,19 (Hs. umpiculo, culo über ausgestrichenem lico). 10,14. 19,14. 73,19 (im Abschn. De membris hominis). 178,42. 433,49. 436,51. 438,38. 439,54. 662,18. 4,165,55. 218,16. stranguliz umbilicus 3,392,24. omphalos umbilicus 4,216,49. nabulo [fortitudo eius in lumbis eius, et virtus illius in] umbilico (Hs. -licus) [ventris eius, Job 40,10] 274,5. siręne ... sint uuibe gelih unzin ze demo nabilin, dannan uf uogele sirenae ... animalia sunt mortifera, quae a capite usque ad umbilicum figuram feminae habent S 127,57; — Vok.-Übers. von umbilicusKörperist wohl: nabolo [sanitas quippe erit] umbilico [tuo, et irrigatio ossium tuorum, Prov. 3,8] Gl 1,526,11. 540,6 (Hs. -licus). [Bd. 6, Sp. 951]
2) Nabelschnur: napalo [quando nata es in die ortus tui non est praecisus] umbilicus [tuus, Ez. 16,4] Gl 1,644,42.
3) Bauch: napulo lumbus Gl 3,10,13. ventriculus 262,67 (1 Hs. nabal). 347,9 (1 Hs. nabal). Thies, Kölner Hs. S. 186,14. ventriculus umbiculus Gl 3,291,11. 310,15.
4) Mittelpunkt: nabulo [rursumque Gaal ait: ecce populus de] umbilico (Hss. auch -licus) [terrae descendit, Jud. 9,37] Gl 1,295,39. 383,32. 385,39 (1 Hs. noch tiufî, 8 Hss. tiufî, 1 Hs. nabal). 387,5 (Hs. noch tiufî), z. gl. St. fona nabulin dero erda 388,17. nabalin [ut inferas manum tuam super eos ... et super populum, qui est congregatus ex gentibus, qui possidere coepit, et esse habitator] umbilici (Hs. verschr. umbilio) terrae [Ez. 38,12] 650,9.
Komp. ohsennabalo; vgl. AWB nabalîn, AWB rôt(i)nabala.
Vgl. nabal.
 
Artikelverweis 
nabelwurz mhd. st. f. — Graff II,996 s. v. nabalo.
nabil-wrz: nom. sg. Gl 3,551,32 (clm 615, Hs. 14. Jh.).
Nattern-Knöterich, Polygonum bistorta (vgl. Marzell, Wb. 3,916, Erstglied wohl verderbt aus nater-? Vgl. nâtaruuurz; hier dürfte wohl P. bistorta gemeint sein, vgl. Marzell a. a. O. S. 908; nabelwurz findet sich in späteren Quellen auch für Potentilla erecta, vgl. Marzell a. a. O. 1022, und für Geranium sanguineum, vgl. Marzell a. a. O. 671, so auch DWb. VII,7): nabilwrz uł rotenaterwrz bistorta.
Vgl. nâtaruuurz.
 
Artikelverweis 
na|bero Gl 2,493,10 s. AWB nabagêro.
 
Artikelverweis 
nabur Wa 29,4 s. AWB nâ(h)bûr as.
 
Artikelverweis 
nach nocticorax Gl 3,24,58 (clm 14745, 14. Jh.) ist wohl als unvollständig geschriebenes Erstglied eines mit naht st. f.Nachtgebildeten Vogelnamens zu deuten. Lat. Lemma u. Parallelhss. legen eine Zugehörigkeit zu naht[h]ram st. m., -[h]rabo sw. m., -rabbe mhd. sw. m. oder auch zu nahtkrâ mhd. (st. sw.?) f. oder naht(a)gala st. sw. f. nahe; vgl. darüberhinaus die ebenfalls mit nahtgebildeten Komp. nahtfogal st. m. u. nachteul(e) frühnhd. sw. f.
 
Artikelverweis 
nachi Gl 4,336,23, neu gelesen als uuore .. Beitr. 73,229, s. AWB fora-uuesan.
 
Artikelverweis 
nachan Gl 2,615,40 s. AWB nâh adj.
 
Artikelverweis 
nachan WA 60,2 s. AWB nāken andfrk.
 
Artikelverweis 
nachell Gl 3,24,36 s. AWB nachteul(e).
 
Artikelverweis 
nachsate Gl 3,530,40 s. AWB nahtscato.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: